Over economie en groei
[Recensie] “Economen zijn in essentie wereldverbeteraars,” aldus Barbara Baarsma in Groene groei. Baarsma is hoogleraar toegepast economie aan de Universiteit van Amsterdam en CEO van de Rabo Carbon Bank. In dit boek beschrijft ze wat de economie in feite inhoudt, gaat ze in op het veel en al lang gebruikte begrip groei (bbp) en betoogt dat groei altijd nodig is – al zijn er wat haar betreft op belangrijke punten beslist wel aanpassingen nodig in dat vlak. Zo houdt het bbp onvoldoende rekening met milieu- en gezondheidsschade. Ze beredeneert hoe dat wel zou kunnen. Overigens wijst Baarsma consuminderen, niet-groeifilosofieen en het concept van de donuteconomie van Kate Raworth rigoureus af. Baarsma stelt daartegenover dat genuanceerde groei noodzakelijk is als we willen “dat onze kinderen en kleinkinderen kunnen leven op hetzelfde welvaartsniveau als wij.” Haar motivering is dat we dat nodig hebben om onder andere de kosten van de vergrijzing op te vangen en de herverdeling van rijk naar arm te betalen. Ze bekijkt in haar boek vooral de Nederlandse situatie. Vooral nuttig en leerzaam voor wie daarin meer inzicht wil krijgen. Het boek verheldert fundamentele economische begrippen en praktijken en levert daarop constructieve kritiek. Baarsma signaleert verder negatieve effecten van ons belastingstelsel in het vlak van arbeidsmarkt, hypotheekrenteaftrek en het pensioenstelsel. Ook gaat ze in op het zorgstelsel dat te weinig gericht is op preventie. Ze bespreekt verder tamelijk uitvoerig de filosofie en praktijk van de Rabo Carbon Bank en het ontwikkelen van sympathieke manieren om ongewenst uitstoten via ‘bonnen’ met geldwaarde te verminderen. Hierbij steekt ze haar ongeduld met de traagheid van de overheid niet onder stoelen of banken.
Wereldwijde problemen
Of het voor alle economen geldt, dat zij de wereld beter willen maken, is natuurlijk de vraag, maar dat Baarsma dat zelf wil, lijkt duidelijk. In dat licht is het overigens merkwaardig dat de auteur zelf weliswaar uitdrukkelijk stelt dat het streven van de economische wetenschap een zo hoog mogelijke welvaart en welzijn is voor zo veel mogelijk mensen, maar daarbij tegelijk zo goed als onvermeld laat dat het huidige economische systeem fors bijdraagt aan grootschalige wereldwijde problemen. Het is immers de globale economie die (mede)verantwoordelijk is voor uitputting van bronnen van grondstoffen, opwarming, overstromingen, regelrechte uitbuiting van onderbetaalde derde-wereldwerkenden – onder wie veel vrouwen en jongeren. Richt de economische wetenschap zich soms alleen op het welzijn en welvaart van westerse mensen? En moet er bijvoorbeeld geen visie worden geformuleerd over het ingebouwde kunstmatige verouderen van producten om de volstrekt contraproductieve groei van ‘de economie’ te stimuleren?
De suggestie van de boektitel Groene groei is dat deze publicatie flinke wezenlijke, globale en relevante inhoud zou bieden op het gebied van duurzaamheid, klimaat en biodiversiteit. Daarover gaat het slechts zeer beperkt. Dat hangt samen met de opzet van dit boek. Teleurstellend en inhoudelijk onbevredigend is, dat Baarsma alleen in enkele zinnen negatief spreekt over het concept en de achtergronden van een concept als de donuteconomie van Kate Raworth. En dat terwijl juist de Oxfordse econoom uitdrukkelijk wel stilstaat bij de grenzen die de wereld aan ons – en ons economisch handelen – stelt. Dat Baarsma dit fundamentele thema niet serieus bespreekt, diskwalificeert in hoge mate haar overigens interessante boek als fundamentele bijdrage aan het denken over toekomstgerichte duurzaamheid van een ecologische wereldeconomie.
Groene groei informeert en opinieert vooral over traditionele economie en groei en formuleert enkele gewenste aanpassingen. Wie van dit boek met deze titel verwacht dat het ruim ingaat op ook andere, fundamentele benaderingen op het gebied van ‘groen’ en duurzaamheid, die komt van een koude kermis thuis.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
