De grondslagen van het recht in vogelvlucht
[Recensie] Met het recht is het eigenlijk net zoals met taal: het is er altijd, maar zolang alles goed gaat, merk je er het bestaan ervan niet eens op. De taalregels leiden, net als de rechtsregels, een sluimerend bestaan. Ze komen pas tot de voorgrond als er een conflict ontstaat tussen twee sprekers of rechtsgeldige partijen. En wie daar in terecht komt, kan maar beter goed voorbereid zijn om het geschil zo snel mogelijk te beslechten. Nu is dat voor taal vrij eenvoudig: het tot je nemen van nieuwe woorden of betekenissen is een haast automatisch proces. Voor het recht zijn de opties minder alom aanwezig. Maar Grondslagen van het recht 1: Hoofdlijnen onder redactie van M. de Blois is een goede plek om te beginnen.
Het boek is ontwikkeld naar aanleiding van een vernieuwing van het universitaire onderwijs in Utrecht in 2002. Zoals het nummer in de titel aangeeft, is het onderdeel van een reeks. Deze bestaat uit vier delen: Hoofdlijnen, Achtergronden, Vaardigheden en Materialen. In Achtergronden wordt dieper ingegaan op een aantal leerstukken vanuit een rechtstheoretisch gezichtspunt. Vaardigheden biedt eerstejaars studenten ondersteuning bij het verwerven van de basiscompetenties die iedere jurist zich eigen moet maken. Materialen is het bijbehorende werkboek. In Hoofdlijnen wordt een overzicht gegeven van de grondslagen van het recht en de belangrijkste rechtsgebieden.
Het boek begint met een algemene uiteenzetting van wat het recht is, hoe het is ingedeeld en wat de belangrijkste rechtsbronnen zijn. Vervolgens wordt de inrichting van de staat uiteengezet. De rest van het boek bestaat uit een overzicht van de verschillende rechtsgebieden zoals bestuursrecht, privaatrecht, burgerlijk procesrecht, strafrecht en internationaal recht.
Naar de aard van het onderwerp, is het boek ietwat aan de droge kant. Een groot gedeelte van het boek bestaat uit het onderscheiden van begripsbepalingen (gedragsnormen versus sanctienormen versus bevoegdheidsverlenende normen; materieel strafrecht versus formeel strafrecht), of het opsommen van verschillende organen. Aan het eind van het gros van de hoofdstukken wordt de behandelde stof nogmaals schematisch weergegeven. Dit is een goede keus geweest. Een visueel kader helpt de lezer om de stortvloed aan informatie te kunnen plaatsen en de verschillende verbanden in één oogopslag tot zich te nemen.
De schrijvers hebben wel gepoogd het onderwerp levendiger te maken door de stof met concrete voorbeelden te illustreren. Soms zijn deze puur hypothetisch (“Als Andersen met zijn fiets op de stoep rijdt en daar Beekmans hondje doodrijdt…”), andere keren zijn ze ontleend aan de jurisprudentie. (Achterin het boek is ook een jurisprudentieregister opgenomen voor wie zich verder wil verdiepen in de behandelde casussen.) De laatste groep is beduidend interessanter dan de eerste. Niet alleen vormt deze een soort geschiedenisles, maar het illustreert ook hoe de ontwikkeling van het recht geen uitgemaakte zaak is.
Feit is dat Grondslagen van het recht 1: Hoofdlijnen een studieboek is, gericht op universitaire studenten. Als zodanig kan het wat droge karakter van het boek vergeven worden. De hoofdvraag is: stelt het studenten in staat zich zo snel mogelijk de grondslagen van het recht eigen te maken? Het antwoord daarop is positief. De onderverdeling in verschillende rechtsgebieden is voor de hand liggend maar effectief, en de schematische samenvattingen zijn van toegevoegde waarde voor zowel de student als de doorsneelezer. Het is te hopen dat de laatste de kennis in dit boek nooit toe hoeft te passen in zijn eigen leven. Maar: een gewaarschuwd rechtspersoon telt voor twee. Een beetje kennis van de hoofdlijnen kan nooit kwaad.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
