Harmens toont veel lef in ontnuchterende autobiografie
Hallo muur is de ontnuchterende autobiografie en derde roman van schrijver/dichter Erik Jan Harmens. Het gaat over een man die op een goede dag begint met drinken en daar niet meer mee ophoudt. Na meer dan vijfentwintig jaar lukt het hem uiteindelijk toch te stoppen. Hoe het zover heeft kunnen komen en wat hij tussentijds allemaal heeft meegemaakt vertelt hij aan de muur, alleen in zijn appartement. In korte, column-achtige hoofdstukken wordt werkelijk alles op tafel gelegd. Hallo muur leest als een loutering, het verslag van iemand die de gebeurtenissen in zijn leven nog een keer tot in het meest pijnlijke detail de revue laat passeren, om deze voorgoed achter zich te kunnen laten.
Het zal niet verbazen dat alcohol een van de hoofdfiguren is in deze roman. Al vanaf Harmens jeugd is de drank prominent aanwezig. Zijn vader drinkt en rookt. Schrijnend (maar ergens ook wel weer komisch) is de beschrijving van Erik Jan die als kind de uitgedrukte peukjes oprookt, de restjes uit de lege bierpijpjes drinkt en dan ‘katertje’ speelt. Zijn ouders gaan uit elkaar, een scene die de jonge Erik Jan later verwerkt in een opstel voor school:
’Ik hoor mijn vader de trap aflopen en de achterdeur openen. Ik til het rolgordijn een beetje op en zie zijn silhouet over het gras ijsberen, waarbij de kegel van zijn sigaret in hoog tempo opgloeit in het duister. De achterdeur gaat weer open, hij stommelt de trap op en het fluisteren gaat verder. Mijn moeder kermt nu iets waarvan ik alleen de laatste drie woorden versta: “… ook niet meer!”’
Zonder oordeel
Slam-kampioen Harmens schrijft korte, rake zinnen. Hij is beschouwend en precies, maar lijkt geen oordeel over zichzelf en het gebeurde te willen vellen. Juist in die neutrale beschrijvingen krijgt het boek een enorme lading. Al op jonge leeftijd begint Erik Jan (zonder streepje!) zelf te drinken. Hij blijft drinken, schijnbaar zonder reden, het overkomt hem. Het verhaal volgt het leven dat hij vervolgens leidde. Zijn vriendschappen met andere stevige drinkers, zijn werk, een burn-out. Erik Jan krijgt een gezin, gaat op vakantie. Ook zien we de twijfel, zijn onmacht en vluchtgedrag. Met chirurgische precisie legt hij zijn eigen zwaktes bloot, vertrouwt ze toe aan het papier. Wat hij precies dronk, waar, met wie en wanneer, het wordt allemaal beschreven. Alleen het waarom lijkt te ontbreken.
Hallo muur is meer dan het verslag van een alcoholverslaafde. Harmens weet zijn roman licht van toon te houden en kan er ook gelachen worden. Erik Jan maakt treffende observaties van zijn eigen eigenaardigheden, alledaagse beschrijvingen over nagelbijten, neuspeuteren, een liedje in je hoofd. Hij toont zich onzeker over zichzelf, over zijn schrijverschap, vraagt zich af of hij wel oprecht kan huilen. Het maakt de figuur van Erik Jan ook pijnlijk herkenbaar. Het is het verslag van een leven, een heel gewoon leven, waarin het allemaal net even anders is gelopen.
En toen…
Toch vraag ik me af of Hallo muur datgene heeft dat nodig is om te beklijven. De structuur is rommelig, in het begin springt Harmens wat heen en weer in de tijd, dan volgen de gebeurtenissen elkaar weer chronologisch op. Er is een ‘tweede deel’, dat niet wezenlijk verschilt van het eerste. Het geheel krijgt hierdoor een hoog ‘en toen, en toen’ gehalte. Ook zijn weigering om het verleden te duiden, een oordeel te vellen, maakt dat het verhaal gemakkelijk weg leest, maar de roman mist hierdoor uiteindelijk toch diepgang.
Desalniettemin is Hallo muur een mooi en ontroerend boek, een dapper en hoopvol boek. Harmens noemt het niet-drinken een zwaktebod, maar dat is het niet. In het felle licht van een nuchter bestaan lukt het hem ook keihard en eerlijk naar zichzelf te zijn. Om te kiezen voor zijn eigen leven en zijn schrijverschap. Daar is veel lef voor nodig.
