Heeft China al gewonnen?

De wording van China als wereldmacht

[Recensie] Kishore Mahbubani (°1948) is hoogleraar in Singapore en bekend om zijn succesvolle boeken zoals De eeuw van Azië (2008). Hij stelt zich voor als Chinees: ‘Wij Chinezen’ (p. 24).

Al in zijn inleiding van Heeft China al gewonnen? zegt Mahbubani dat Amerika geen langetermijnstrategie heeft voor China en dat het de Chinese Communistische Partij (CCP)  beschouwt als communistisch (dat doen Clive Hamilton en Mareike Ohlberg ook) in plaats van als een Chinese-cultuur-partij. Hij beweert ook dat het gemiddelde inkomen van de onderste 50% van de Amerikanen al meer dan 30 jaar afneemt en dat de koopkrachtpariteit sinds 2018 lager ligt dan de Chinese. De toon is dus gezet.

Maar Amerika blijft de grootste talenten kweken en uit heel de wereld aantrekken. In China wordt geen enkel groot bedrijf bestuurd door een buitenlander. In Amerika heel wat, onder andere door Indiërs. En Amerika heeft de beste universiteiten en de meeste Nobelprijswinnaars.

Mahbubani hoopt dat er geen conflict komt en ontleedt de fouten van beide kanten. China heeft fouten gemaakt door Amerikaanse bedrijven te verplichten hun technologie over te dragen, door diefstal van intellectuele eigendom en door eigen bedrijven te bevoordelen. Hij adviseert de Chinese regering om de beperkingen voor buitenlandse bedrijven snel op te heffen.

Trump krijgt het verwijt dat hij unilateraal en zonder visie de grootste krachtmeting uit de geschiedenis is aangegaan. Die visie was er wel, dank zij Kennan, toen de VS in 1947 de strijd aanging met de SU: toen hadden ze Bretton Woods, het Marshallplan en de NAVO.

Maar door zich terug te trekken  uit het Trans-Pacific Partnership (TPP) met de landen van Zuidoost Azië en zijn bondgenoten Canada, Mexico, de EU, India, Vietnam en Japan tegen zich in het harnas te jagen, heeft Trump een groot cadeau gegeven aan China, dat wel multilaterale allianties aanging via de Nieuwe Zijderoute en de Asia Infrastructure Investment Bank, waarbij ook Engeland en Duitsland zijn aangesloten. De tarieven van Trump schaden meer de Amerikaanse economie dan de Chinese en de echte oorzaak van het handelstekort is dat de Amerikanen meer uitgeven dan ze produceren en meer importeren dan exporteren. China was bereid om voor miljarden dollars extra Amerikaanse producten te kopen, maar Trump wou het recht behouden om op elk moment nieuwe tarieven op te leggen.

Het ontbreken van een China-strategie is niet enkel de fout van Trump: ook de vorige presidenten hebben niets ondernomen.

Het expansionisme van China kan Mahbubani niet helemaal ontkennen: in 1954 en 1958 bombardeerde Mao eilandjes van Taiwan(p. 358); in 2016 heeft Xi zeven Spratly-eilanden in de Zuid-Chinese zee gemilitariseerd, zogezegd omdat de Amerikaanse marine er te veel patrouilleerde. Xi heeft volgens hem geen belofte gebroken, want “de Amerikaanse marine heeft het uitgelokt”. Hij zegt dat China nooit expansionistisch was en nooit zal zijn, omdat het geen overzeese kolonies had. Dan kun je even goed zeggen dat Rusland/de SU het nooit was, want Siberië en Oost-Europa liggen ook niet over zee. Tibet en Taiwan denken daar anders over, Xinjiang en Hongkong ook. Taiwan werd in 1895 door Japan afgepakt en China eiste het al terug in 1919 in Versailles. In 1972 erkenden de VS (Nixon en Kissinger) dat Taiwan een deel van China is. Mahbubani beschouwt het annexeren dan ook niet als expansie.

Hij wringt zich in vele bochten om te bewijzen dat de Chinezen een ‘krachtig anti-militair DNA’ hebben. Hij vergeet dan de manier waarop Mao aan de macht kwam, dat hij beweerde dat “politieke macht uit de loop van een geweer komt”  en hoe hij zich gewapend mengde in de oorlogen in Korea en Vietnam. En vooral dat hij tegen Chroesjtsjov zei dat hij een atoomoorlog tegen de VSA wou voeren, want China had toch mensen in overvloed (p. 362). Met zijn Grote Sprong veroorzaakte hij een hongersnood die aan 45 miljoen Chinezen het leven kostte (p. 365-368). Wellicht was Mao de meest oorlogszuchtige leider uit de jaren 1945-1976.

De Chinezen zijn wel slimmer dan de Amerikanen, die zich bemoeien met conflicten ver van huis: Afghanistan, Irak, Libië, Syrië etc. Volgens Mahbubani geeft de VS meer uit aan defensie dan de rest van de wereld samen. Dat klopt niet: volgens het SIPRI gaven de VS  732 miljard dollar uit in 2019, de rest van de wereld 1.185 miljard dollar. China steeg naar plaats 2 met 261 miljard $.

Amerika heeft na de Koude Oorlog zijn winnaars-positie verknald door te veel militaire interventies in islamitische landen en permanente stationering van troepen in de Golf. Te veel Amerikaanse ambassadeurs worden benoemd op belangrijke posten omdat ze de verkiezingen sponsoren en niet op basis van hun bekwaamheid. Ook Obama was hier een kampioen in. Volgens de auteur staan in China de intelligentste mensen aan de top van de CCP en heeft China nooit zo’n goed bestuur gekend als nu. In principe bemoeit de CCP zich niet met andere landen, behalve toen in 2010 de opgesloten dissident Liu Xiaobo de Nobelprijs kreeg: toen werd Noorwegen geboycot. En wanneer Zuid-Korea in 2016 een defensief systeem (tegen de dreiging van Noord-Korea) liet installeren door de VS, werden Zuid-Koreaanse bedrijven zwaar geboycot. 

De CCP houdt stand omdat de bevolking het elk jaar beter heeft en veel vertrouwen heeft in de regering. Amerika daarentegen is een plutocratie geworden: rijke geldschieters bepalen het beleid, wat niet belet dat de gemiddelde Amerikaan nog altijd zeven keer zo welvarend is als de gemiddelde Chinees. China is een meritocratie en zal dus winnen, aldus Mahbubani.

Mahbubani besluit zijn boek met een tegenstrijdige conclusie: een grote krachtmeting is zowel onvermijdelijk als te vermijden. Onvermijdelijk wegens de angst voor het ‘gele gevaar’ en omdat de haat tegen China zeer groot is in Amerika. Tegelijk is het in beider nationaal belang en ook in het belang van de wereld mocht een botsing vermeden worden: samen kunnen ze een aantal wereldproblemen aanpakken zoals terrorisme en klimaat. Uiteindelijk is er enkel een contradictie op het gebied van waarden: vrijheid van mening, pers, godsdienst, individuele rechten  tegenover het bewaren van de sociale harmonie en chaos voorkomen. Helaas denken vele Amerikanen dat ze het Chinese volk moeten verlossen van politieke onderdrukking.

Bij de Nederlandse vertaling heeft de auteur midden 2020 nog een corona-epiloog toegevoegd. China en Oost-Azië hebben het virus effectief aangepakt, de VS niet. De VS hebben China onterecht beschuldigd dat ze het virus bewust geëxporteerd hebben.

Mahbubani vertelt er niet bij de China een stevige boycot heeft afgekondigd tegen Australië, omdat dit land gepleit had voor een internationaal onderzoek naar de oorsprong van de corona-epidemie. En China is de grootste handelspartner van Australië, met 34,3% van de export in 2019. De boycot kost Australië 19 miljard dollar per jaar (China Digital Times, 05/11/20).

Mahbubani is zeer belezen en zeer goed op de hoogte van de gang van zaken in China, Amerika en de wereld. Hij leert ons nog meer over Amerika dan over China. Hij hanteert duidelijke taal, durft te zeggen welke fouten beide grootmachten maken en ook dat Hu Jintao (2003-2013) een zwakke leider was. Maar hij kiest de kant van China. Mahbubani beweert ook dat de Chinezen meer uitvindingen gedaan hebben dan de Amerikanen, maar die uitvindingen dateren uit de periode van 200 v.C. tot 900 n.C. De Amerikanen hebben in de 20^ste en 21^ste eeuw veel meer zaken uitgevonden die nog relevant zijn.

Hij beweert ook dat China en India de twee grootste economieën waren van jaar 1 tot 1820, maar daar is geen enkel bewijs voor. De economie van het Romeinse rijk was waarschijnlijk groter, die van Italië in de 15^de en 16^de, Spanje in de 16^de, Frankrijk in de 17^de  en die van Engeland in de 18^de eeuw wellicht ook. 

Er staan een paar drukfoutjes in: eenentwintigstee (p. 108) ; eezuw (p. 208) ; gevangen-en (p. 253); Nokia is een Fins bedrijf, geen Amerikaans (p. 22). Maar dit zijn details.

—

Eerder verschenen op Jef Abbeel