"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Heilige identiteiten

Zondag, 19 februari, 2017

Geschreven door: Machteld Zee
Artikel door: Karl van Heijster

Islamkritiek voor beginners

[Recensie] Zelfbenoemde politiek incorrecten kunnen opgelucht adem halen: zelfs de linkerzijde van D66 heeft bij monde van politicologe en juriste Machteld Zee toegegeven dat islamisering een probleem is. Het interview met haar in het Algemeen Dagblad van 4 november 2016 naar aanleiding van haar boek Heilige identiteiten: Op weg naar een shariastaat? zorgde voor een lichte schok in fatsoenlijk Nederland. Het duurde niet lang voordat zij van islamofobie, xenofobie en zelfs racisme werd beschuldigd. ‘Achter de islamisering zit een plan’ luidde de kop. Haar boek geeft antwoord op drie vragen: (1) wat is islamisering? (2) wat is het plan daarachter? en (3) waarom leidt een gesprek daarover tot verontwaardigde reacties?

Ten eerste, islamisering is het islamitisch maken van iets. In Europa uit dat zich in een toegenomen invloed van (fundamentalistische interpretaties van) het islamitisch geloof op de samenleving. Denk aan de toename van het aantal moskeeën en hoofddoekjes op straat, maar ook het aanbieden van halal geslacht vlees in supermarkten en kantines, en het ontstaan van shariaraden met hun eigen parallelle wetgeving (waarover later meer). Het meest provocerende voorbeeld van dit proces zijn de Keulse aanrandingen op nieuwjaarsnacht, beschouwd als politiek statement over de manier waarop vrouwen zich kleden in het openbaar. Denk bijvoorbeeld aan wat de Keulse imam Sami Abu-Yusuf naar aanleiding hiervan zei:

“De manier waarop ze gekleed waren, was een van de redenen waarom de moslimmannen de vrouwen verkracht of aangerand hebben. Als je halfnaakt en geparfumeerd rondloopt, dan kunnen zulke zaken gebeuren. Zo rondlopen is olie op het vuur gooien!”

Islamisering is het doel dat fundamentalistische organisaties als de Moslim Broederschap zich gesteld hebben. Een onderdeel van het islamiseren van Europa, bestaat, ten tweede, in het isoleren van de moslimgemeenschappen op het continent. Afgezonderd van de Europese samenleving, zijn deze vatbaar voor fundamentalistische propaganda vanuit bijvoorbeeld Saoedi-Arabië, dat naar schatting bijna 100 miljard dollar heeft uitgegeven aan het verspreiden van hun wahabistische doctrine. Het is in dit licht dat shariaraden moeten worden gezien. Inmiddels zijn er een dozijn shariaraden in Groot-Brittannië, die kunnen rekenen op de steun van eminente figuren zoals baron Nicholas Phillips of Worth Matrevers, de hoogste rechter van Engeland en Wales.

Boekenkrant

Shariaraden zijn islamitische rechtbanken waar met name familierecht wordt gesproken. Zee onderzocht deze raden voor haar proefschrift aan de universiteit van Leiden en kwam tot de conclusie dat zij leiden tot een schending van de rechten van vrouwen. De interpretatie van de sharia verschilt per raad en hun rechtspraak is in die zin arbitrair. Bovendien is geen enkele shariaraad liberaal. Vrouwen worden er consequent achtergesteld, blijkt uit de schrijnende voorbeelden in haar boek. In plaats van beschermd te worden door de rechten van het land waar zij in wonen, worden moslimvrouwen onder de duim gehouden door de wetten van hun religie, zoals geïnterpreteerd door een parallelle rechtsorde.

Zee zet deze problemen op een heldere, soms zelfs humoristische wijze uiteen. Het ontbreekt haar analyse niet aan scherpte, al gaat ze niet overal even diep op in. Gezien het inleidende karakter van haar werk, hoeft dat geen probleem genoemd te worden. Heilige Identiteiten is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in islamkritiek, maar niet precies weet waar hij moet beginnen. Wat wel jammer is, is dat een uitgebreid notenapparaat ontbreekt. Dit had nieuwsgierig gemaakte lezers handvaten geboden om zich verder in te lezen in dit onderwerp. Bovendien had het haar beweringen meer kracht bijgezet.

De derde en laatste vraag die ik in de eerste alinea stelde, is filosofisch bezien het meest interessant. Waarom leiden Zees observaties tot zulke verontwaardigde reacties? Volgens haar ligt het probleem met name bij de multiculturalistische ideologie van haar tegenstanders. Deze gaat ervan uit dat elk individu een culturele identiteit bezit, die deels wordt gevormd door erkenning of de afwezigheid ervan. Een niet-erkennen van die identiteit is een vorm van onderdrukking, met psychologische schade tot gevolg. Daarom moet tegemoet gekomen worden aan de wensen van elke minderheidscultuur, in dit geval de eisen van (al dan niet fundamentalistische) moslims.

Zee noemt dit een dwangvoorstelling. Consequent doorgedacht leidt deze gedachtegang tot een complete vrijwaring van elke kritiek op de cultuur van een minderheidsgroep. Elke vorm van kritiek kan immers opgevat worden als niet-erkenning, en daarmee onderdrukking. Dat is een onwerkbare manier om een debat te voeren en misstanden aan de kaak te stellen. Het is misschien een ietwat karikaturale schets van het multiculturalisme, maar de vooronderstelling waar meer genuanceerde varianten op berusten, is eveneens problematisch.

Die vooronderstelling is dat individuen pas tot hun recht komen als ze erkend worden in groepsverband. Multiculturalisten richten zich daarom over het algemeen op groepen. Zo maken ze, bedoeld of onbedoeld, het recht van het individu ondergeschikt aan het recht van de groep. In het geval van moslimvrouwen leidt dit tot problemen, omdat (fundamentalistische interpretaties van) de cultuur van die groep hun rechten ondergraaft. Multiculturalisten proberen moslims als minderheid te beschermen, maar verloochenen daarbij een minderheden binnen die minderheid: vrouwen, maar ook homoseksuelen, transgenders of afvalligen, waar Zee overigens niet over spreekt.

Toch is het multiculturalisme niet als enige debet aan het succes van de fundamentalistische islam in Europa. Er is ook sprake van een gebrek aan kennis, uit goedgelovigheid of desinteresse. Het meest in het oog springende voorbeeld daarvan is de bekentenis van de eerder genoemde baron Phillips, dat hij geen idee had wat zich zoal afspeelde in de Britse shariaraden. Dit had hem er klaarblijkelijk niet van overtuigd voorzichtig te zijn in het uitspreken van zijn steun voor deze parallelle rechtsorde. Heilige Identiteiten is een nuttige bijdrage in het bestrijden van dergelijke onbezonnen onwetendheid. De nuchterheid waarmee Zee islamitisch fundamentalisme en multiculturalisme bespreekt, is bewonderenswaardig. Ze deinst niet terug voor culturele gevoeligheden bij het spreken over de toekomst van staat en samenleving en de rol van de islam daarin. En dat is niet alleen goed nieuws voor de zelfbenoemde politiek incorrecten, maar ook voor alle moslimvrouwen in Europa.


Eerder verschenen in Splijtstof