Eerherstel voor sterke vrouwen
[Recensie] De volledige eerste pagina tekst van dit boek wordt in beslag genomen door heksensynoniemen. Dat zijn: “Vrouwen die… arts of verloskundige waren, lazen, hard praatten, zich vaak terugtrokken, die zelden de mis bijwoonden, die altijd de mis bijwoonden, met veel moedervlekken, vrouwen met een karakter”, enzovoort. Volgt de afmaker: “Allemaal hing ze marteling en moord boven het hoofd.”
Het kost geen moeite om de aldus getoonzette teneur te peilen: de heks is door de eeuwen heen zwaar miskend, tijd voor een realistischer imago. Dat doet Posthuma door eerst drie verhalen te vertellen, gevolgd door een essay.
Een sentimentele man
In het eerste verhaal ‘Een sentimentele man’ is de hoofdpersoon daarin een zekere Letitia, woonachtig in Lettele. Ze leeft haar leven, tot Pier de Rover haar overkomt. Een ruwe, gewelddadige kerel die omdat hij verliefd op haar is, meent dat een verkrachting die liefde zal bezegelen. Als dat misloopt, steekt furieus een alles verterende jaloezie de kop op en heeft zijn leven nog maar één doel. Precies: haar bezitten. Hoe dat afloopt gaan we niet verklappen, maar ik gok dat de grote lijn wel duidelijk is.
Het tweede verhaal heeft dit wondermooie intro:
“Voordat iedereen in het land verplicht werd in één god te geloven, zag men de Wilgenvrouw nog gewoon aan voor wie ze was: een machtige, wijze, boomlange vrouw die de kracht bezat om acht grizzlyberen met één vuist te vermorzelen maar het liefst stond te niksen aan de oever van de rivier, als een doodgewone wilg.
Als je haar om raad vroeg, werden in de openingen in het hout twee glanzende ogen zichtbaar, vormden kleine twijgjes rimpels in haars voorhoofd en veranderden haar hangende takken in een wilde haardos waarmee ze, in een goeie bui, draaikolkjes maakte in de rivier. Maar liever liet ze haar haren ontspannen in het water hangen…”
We laten het aan de fantasie van de lezer over om naar het verloop van deze twee historiën te raden. En als u toch bezig bent, ook naar de pointe van het derde verhaal, dat eveneens een sterke vrouw als hoofdpersoon heeft.
Heb ik een keus?
Maken deze verhalen deze bundel tot een genuanceerd boek? Hm. Mij bespringen de verhalen als een panter, die met uitgeklapte nagels en blinkende tanden vlak voor me staat en zegt: “De man is stom en de heks is leuk. Dat vind jij toch ook?”
Euh… heb ik een keus?
Posthuma sluit af met het essay ‘Trut’. Dat stuk geeft het heksenvraagstuk in het algemeen weer – en topt het boek op een genuanceerde manier af. Dat maakt de vraag hierboven wat minder pregnant. Maar het evenwicht kan ik nog altijd niet helemaal vinden.
Het is niettegenstaande dat goed te lezen dat door de eeuwen heen de alleenstaande, karaktervolle vrouwen die een heksen-stempel kregen (en zonder proces op de brandstapel belandden), het eerherstel krijgen dat ze lang geleden al hadden moeten ontvangen.
—
Voor het eerst verschenen op Bazarow. Ook verschenen op Nico’s recensies
