"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Hereniging

Vrijdag, 7 januari, 2022

Geschreven door: Fred Uhlman
Artikel door: Roeland Dobbelaer

De boekenkast van A.

[Column] Onze goede vriend A., woonachtig in een mooi dorp in het midden van het land, is net zo boekengek als ik. Zijn boekenkasten waren al jaren te klein. In zijn huis lagen tientallen stapels boeken kriskras verspreid over alle kamers: rond de zithoek, op en onder de bureaus, langs zijn bed, voor de boekenkasten. Een huis letterlijk vol boeken. Omdat zijn huis steeds meer gebreken vertoonde zou het geheel gerenoveerd worden. A. moest al zijn spullen inpakken en tijdelijk laten opslaan. Een eindeloze klus. Ik bood aan om te helpen met zijn boeken en meteen bij het inpakken ze te sorteren, zodat straks in zijn nieuwe boekenkasten de collectie overzichtelijk kon worden ingedeeld. In een dag hebben we de naar schatting 2000 boeken geordend en in dozen gedaan.

Het is heerlijk werk, snuffelen in andermans boeken, enthousiast raken over werken die je al wel of nog niet kent. “Toon mij uw boekenkast en ik zeg u wie u bent,” is een gevleugeld gezegde onder boekenliefhebbers. En reken maar dat ik A. zo beter heb leren kennen. Hij heeft een prachtige collectie. Vooral veel Duitse literatuur, zijn voorvaderen en moederen komen uit Duitsland (2 dozen); Engelse literatuur (3 dozen) en Nederlandse Literatuur (5 dozen); veel geschiedenis, vooral Europese geschiedenis, over Duitsland en Engeland (in totaal 4 dozen); veel medische vakliteratuur (5 dozen): A is gepensioneerd arts. Boeken over horloges vulden ook een doos, een levenslange hobby. Daarnaast nog veel boeken over kunst, en over steden en streken waar A. woont of woonde. De meeste dozen echter vulden we met boeken over het Jodendom: cultuur, geschiedenis, religie, Jodenvervolging, de holocaust en Nazi-Duitsland. Ik kwam tot 8 dozen, zeker een kwart van al zijn boeken.

“Dat is je hoofdonderwerp, beste A.,” zei ik hem. A., van Joodse komaf en zoon van WOII overlevenden, zijn ouders hebben beiden ondergedoken gezeten, had het zich niet gerealiseerd. Hij schrok ervan: “Dat mij dat altijd zo heeft beziggehouden…”. Voor onze inpakexercitie zou hij gezworen hebben dat zijn collectie medische en wetenschappelijk vakliteratuur de grootste was. Het is dus anders. Zijn roots blijken zwaarder te wegen dan de beroepsuitoefening. Ik ken de verhalen over zijn ouders die na de oorlog nooit meer konden aarden na de moord op bijna de hele familie. A. is van kort na de oorlog. Niet vreemd dat dit zware verleden zich ook laat zien in zijn boekenverzameling. Waar het hart en hoofd vol van is.

Boekenkrant

Inmiddels is het huis verbouwd, het is prachtig geworden en zeker de op maat gemaakte en ingebouwde boekenkasten zijn schitterend. De afgelopen weken heb ik tijdens een aantal sessies alle boeken uitgepakt en in de boekenkasten gezet. Ik ben bijna klaar. Alles krijgt een eigen plaats: literatuur per land in de woonkamer, naast de kast met geschiedenis. De medische boeken in de studeerkamer. Ook de grote collectie boeken over het Jodendom heeft daar een plaats gekregen. Ik heb het ingedeeld in zeven secties: geschiedenis en religie van het Jodendom; geschiedenis van Joden in Nederland; Nazi-Duitsland; de Holocaust; getuigenissen en verhalen uit de oorlog van Joodse mensen, die de kampen overleefden of die ondergedoken zaten, maar ook verhalen over mensen die het niet overleefden. Daarnaast is er nog een plank over het Jodendom na WOII, inclusief Israël. De zevende categorie is voor Joodse schrijvers, voor wie het ‘jood zijn’ een grote rol speelt in hun werk. Philip Roth heeft een eigen plank.

A. is blij dat hij nu al zijn boeken kan vinden. En er is zeker ruimte voor nog 500 nieuwe boeken. Daarna vermoed ik dat er wel weer stapels zullen komen, langs zijn bed, langs de boekenkasten.

Een aantal boeken had hij dubbel, overzicht was er eerder niet en A. koopt vaak boeken om mensen cadeau te doen. Een ervan had ik al eens gelezen, maar had er zelf geen exemplaar van, die kreeg ik van A. cadeau. Het is het kleine boekje, deels autobiografisch, van de Duits-Engelse schrijver Fred UhlmanHereniging. Het boek is vele malen herdrukt, over de vriendschap voor de Tweede Wereldoorlog in Duitsland tussen twee gymnasiasten: de Joodse jongen Hans, de ik-persoon, en zijn leeftijdsgenoot Graaf Konradin Von Hohenfels. De twee intellectueel geïnteresseerde jongens voelen zich niet thuis tussen de andere klasgenoten en raken bevriend, opkomend nazisme of niet. Ze praten en discussiëren over de oude Grieken, sterrenkunde, geologie, literatuur, het bestaan van God. De ouders van Hans vertrouwen de nazi’s niet en weten de jongeman op tijd naar Amerika te krijgen. Konradin komt in het leger van Hitler terecht. Konradin overleeft de oorlog niet. Het boek heeft een verrassend einde waarmee eer wordt gedaan aan de vriendschap van de jonge mannen. “Hij verscheen in mijn leven in februari 1932, en is er nooit meer uit verdwenen,” luidt de openingszin van de novelle. Hereniging heeft een ereplaats in de boekenkast van A. gekregen. Te midden van al die boeken over het grote verdriet dat de Joodse gemeenschap overkwam, is deze kleine novelle over hoop en vriendschap, terecht een van A.’s favorieten.

Eerder verschenen in Bazarow Magazine

Boeken van deze Auteur: