"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het beste voor iedereen

Vrijdag, 15 maart, 2019

Geschreven door: Erik Rozing
Artikel door: Marjon Nooij

Hoe vrij is de wil

“Verbeelding is de mens gegeven voor wat hij niet is,
humor om hem te troosten voor wat hij wel is.”
Francis Bacon

[Recensie] Stella, dezelfde Stella als in De psychiater en het meisje – het debuut van Erik Rozing – is een zesentwintigjarige, intelligente vrouw met achttien jaar GGZ in haar rugzak. Achter elke rits daarvan bevinden zich haar trauma’s, opgedaan in haar relatief korte leven. Onder de flap, die slechts zelden gesloten zit, huist een persoonlijkheidsstoornis: borderline met herhaaldelijk zelfdestructief gedrag in de vorm van automutilatie (snijden), suïcidepogingen en zelfhaat. Haar humor, scherp en/of zwart, kan er niet voor zorgen dat ze met de ervaringen uit het verleden kan afrekenen. Ze heeft er geen vertrouwen meer in en wil niet meer verder. “Er is geen verder, zei ze. Het enige dat ik nog heb… ben ikzelf. Hoe langer ik leef, hoe minder er van mij overblijft.”

Weloverwogen heeft ze contact gezocht bij De Einder met de vraag om haar de benodigde informatie te verstrekken in verband met haar wens tot zelf-euthanasie. Inmiddels heeft ze daar de medicatie al voor in huis en de datum staat gepland.

“Nog veertien dagen. Ze wist niet waarom ze dat deed. Aftellen. De voorbereidingen. Daar wilde ze niet aan denken. Eerst douchen. Het warme water voelde anders aan, niet meteen fijn, maar ze voelde weer dat lichte. De lange tunnel, het einde, was dát het licht?Ze schrobde de verf van haar handen, pakte de shampoo. De fles was nog bijna vol. Als er in haar geen leven meer zat, zat er in de fles nog genoeg shampoo. Maar wat maakte het uit? En waarom vergeleek ze haar houdbaarheidsdatum met die van haar boodschappen?”

Bij De Einder ontmoet ze Milou die een documentaire wil maken over de laatste fase van Stella’s leven, haar beweegredenen en zelf-euthanasie. Ze weet tot Stella door te dringen, waardoor de lezer getuige wordt van het uiteenzetten van de gebeurtenissen in haar leven. Hierin spelen de relatie met haar ouders, het niet zo veilige en warme nest, en het gezin van haar oom een grote rol. Om een tipje van de sluier op te lichten… haar vader is een getraumatiseerde Srebrenica- en Uruzgan-ganger, gebroken door de gruwelijkheden. (“Ik werd iemand die ik nooit had willen zijn.”) Zijn vergetelheid zoekend in alcohol en net als zijn dochter hinkt hij op twee benen: wel of geen therapie, wat is het nut en is het wel helpend? Hierin versterken de twee elkaar.

“Ze […] haastte zich naar haar kamer en peuterde een van haar scheermesjes achter de spiegel vandaan. Haar bloed was een teken van leven, bewijs dat er nog iets menselijks in haar verborgen zat.”

Omdat het voor Milou belangrijk is om ook een hulpverlener te betrekken bij de totstandkoming van haar documentaire, besluit ze om contact op te nemen met Stella’s vroegere psychiater. Erik Rozing. Of heet hij Edgar Simons?

Wat meteen opvalt is het ontbreken van de aanhalingstekens bij gesproken tekst. De auteur verlangt hiermee wel oplettendheid, maar het inspringen van de zinnen maakt echter snel duidelijk, wanneer er wordt gesproken. Het effect van dit ontbreken is daardoor dat het vloeiend leest en je als lezer helemaal op kunt gaan in het verhaal. Slechts enkele hoofdstukken zijn wél voorzien van aanhalingstekens, om het contrast van de perspectieven aan te geven, maar hoe dat zit ga ik hier niet voorkauwen.

Het verhaal is als het ware een raamvertelling – een verhaal in het verhaal -, maar in dit boek zijn het meerdere verhalen in het basisverhaal dat de omlijsting vormt. Het is ook niet chronologisch opgebouwd. Op een bijzonder manier is het opgebouwd uit meerdere lagen en er zijn sprongen in de tijd, van heden naar verleden en weer terug. Ook zijn er herhaaldelijk wisselingen in het perspectief, vertelstructuur en personage. Er zijn interacties, herinneringen, passages met stream of consciousness, gesproken tekst, filosofische cursiefjes, schrijfopdrachten en gescripte stukken. Het gebruik van de Mise en abyme oftewel het Droste-effect, geeft verdubbelingen die het verhaal zijn ingenieuze karakter geven. Het is ook een circulair verhaal en de slang bijt zich in de staart. Lees na de laatste bladzijde het eerste hoofdstuk nog eens.

Ondanks het beladen onderwerp is het toch geen zwaar boek. De scherpe randjes van de zwaardere onderwerpen staan goed in balans met de humor. Soms ook galgenhumor waar ik even om moest grinniken. Kortom, dit boek zit heel vernuftig in elkaar. De spanning zit hem in de grillige grens tussen werkelijkheid en waan. Wiens verhaal wordt er verteld en wie vertelt zijn/haar eigen verhaal? Wiens waarheid is werkelijkheid? Hoe vrij kan een mens zijn in het zelfbeschikkingsrecht? Wat is nou eigenlijk het beste voor iedereen? Een boek om nog lang door je hoofd te laten spoken en heerlijk op te kauwen. Deze auteur heeft zijn schrijftalent op een magnifieke manier uitgebouwd.

De debuutroman van Rozing De psychiater en het meisje uit 2016 is meesterlijk geschreven, maar Het beste voor iedereen zit beter, véél beter in elkaar. Hierbij wil ik absoluut niet beweren dat je het debuut dan maar moet laten voor wat het is. Het gaat in beide boeken weliswaar over hetzelfde personage, maar het betreft hier geen vervolg en ze zijn prima afzonderlijk van elkaar te lezen. Maar… om maximaal te genieten van zijn tweede roman is, indien je plan is om ze toch allebei te lezen, mijn advies om ze in de juiste volgorde te lezen. Het eerste boek geeft nét dat beetje voorkennis die je bij het tweede boek van pas kan komen.

Over de auteur

Erik Rozing (1976) studeerde geneeskunde in Maastricht en heeft zich in Leiden tot psychiater gespecialiseerd. Hij woont sinds een paar jaar in Amsterdam en richt zich bij zijn werk als psychiater op de behandeling van psychose, trauma en persoonlijkheidsstoornissen. De psychiater en het meisje, zijn debuutroman, stond op de shortlist van de Hebban Debuutprijs en er werden ruim 15.000 exemplaren van verkocht. [Bron: Achterflap]

Eerder verschenen op Met de neus in de boeken 

Meer informatie:  Een YouTube-filmpje waarin Rozing zijn verhaal doet over zijn debuutroman De psychiater en het meisjehttps://www.youtube.com/watch?v=yddISVJpsCQ. Beluister ook de podcast over zijn debuut: https://www.vpro.nl/nooitmeerslapen/speel~POMS_VPRO_3158346~open-kaart-erik-rozing~.html


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Het beste voor iedereen

Het beste voor iedereen

De psychiater en het meisje