"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het boek van Emma

Dinsdag, 23 oktober, 2018

Geschreven door: Emma Reyes
Artikel door: Agnes Eikema

Emotie, reizen, kloosters en kunst

[Recensie] Een paar maanden geleden zag ik in de brochure van Meulenhoff Het boek van Emma voorbij komen en het had meteen mijn aandacht. De reden hiervoor is dat de prachtige omslag een echte blikvanger is. Anderzijds door het interessante verhaal van de Colombiaanse kunstenares Emma Reyes.

Emma Reyes (1919-2003) was een bekend kunstenares. Zij schilderde voornamelijk kleurrijke schilderijen en was vooral in Europa vrij bekend. Voordat zij voet zette in ons continent, leidde Emma een bewogen leven in haar vaderland: Colombia. In 23 brieven, die ze aan historicus Germán Arciniegas richtte, heeft ze haar indrukwekkende leven beschreven.  Dit deed ze tussen 1969 en 1997.

Haar brieven beginnen met de beschrijving van de vroegste herinneringen aan haar jeugd; het leven in een krot samen met haar moeder, zus en halfbroertje. Hun huis bestaat uit een kleine kamer, zonder raam en sanitaire voorzieningen. Emma beschrijft het harde leven op de vuilnisbelt en de urenlange eenzame opsluiting eenzame opsluiting wanneer haar moeder weg moest.

Na een indrukwekkende en emotionele reis, waar ik verder niet op ik kan gaan zonder iets te verklappen, belanden Emma en haar zus in een klooster. Ondanks dat de huisvesting daar vele malen beter is, hebben de meisjes last van hetgeen wat ze in hun korte tijd hebben meegemaakt. Ook in het klooster is het hard werken en is er sprake van een bepaalde hiërarchie en isolement. De meisjes komen namelijk nooit buiten de kloostermuren en de nonnen regeren met ijzeren hand het leven binnen de muren. Er moet hard gewerkt worden, zowel om het klooster financieel draaiende te houden. Anderzijds moet er hard gewerkt worden om het geloof te versterken. Er moet gebeden worden, bij straf zelfs op blote knieën in het midden van de kerk. Er wordt geslagen en afgedwongen. Echt liefdevol is het allemaal niet.

Dans Magazine

Op 19-jarige leeftijd verlaat Emma het klooster en zal de wereld opnieuw moeten ontdekken. Vanuit daar weet zij zich dus op bewonderenswaardige wijze op te werken tot een gerespecteerd kunstenares en weet zich te vestigen in Parijs.

Autobiografie

In de 23 brieven die Emma aan Germán Arciniegas stuurt beschrijft ze zelf haar leven, het is dus een autobiografie in briefvorm. Door deze persoonlijke brieven heb je als lezer haast het gevoel dat de brieven aan jouw persoonlijk geadresseerd zijn.

Het eerste wat mij tijdens en na het lezen van de brieven opvalt aan Emma is dat zij een enorme kracht bezit om iedere keer, na een traumatische gebeurtenis, weer op te klimmen en zichzelf te herpakken. Wat zal dat met een kind zo jong als zij doen wanneer je je familie kwijtraakt, veel verdriet en eenzaamheid hebt gekend? Ik heb enorm veel waardering voor die veerkracht en het oneindige vertrouwen dat Emma in de wereld blijft houden. En buiten dat, het is een prestatie van ongekende hoogte om ongeletterd het klooster te verlaten en dan op deze prachtige wijze je eigen leven te beschouwen en op te schrijven. Het zijn namelijk geen standaard brieven, want er zit zoveel gevoel in verwerkt.

Ook beschrijft ze op zeer gedetailleerde en beeldende wijze het leven in Colombia. Van de vuilnisbelt in Bogota waar het begint, tot het stierenvechten, haar kindermeisjes en de cultuur in het klooster. Allemaal is het even indrukwekkend. Dat zo’n klein meisje dit allemaal al heeft mee moeten maken. Het zet me toch aan het denken terwijl ik naar mijn eigen kinderen kijk. Het leven kan zo onwerkelijk hard zijn.

Het boek van Emma

Waarom heeft het zo lang geduurd voordat de brieven in boekvorm zijn gepubliceerd? Nou, de man aan wie zij haar brieven heeft gestuurd heeft ze zonder haar medeweten aan niemand minder dan Gabriel Garcia Márquez laten lezen. Ondanks het feit dat hij ook onder de indruk was van de kwaliteit, was Emma zo boos dat het nog 20 jaar duurde voordat het daadwerkelijk gepubliceerd werd. De brieven zijn inderdaad prachtig, alhoewel ik als lezer toch een bepaalde bevrediging mis. Het komt denk ik omdat de tijd dat ze het klooster verliet niet aan de orde komt. Of het feit dat er over haar vader geen enkel woord wordt beschreven. Maar misschien werkt dat zo met een autobiografie. Je moet ergens beginnen en je moet ergens stoppen. En het is een feit dat ik het erg jammer vond dat ik moest stoppen met lezen.

Het boek van Emma is een prachtig autobiografisch verhaal over een deel van het leven van een veelbewogen en prachtige vrouw dat zorgt voor ontroering en bewondering.

Eerder verschenen op Boekenz

Boeken van deze Auteur:

Het boek van Emma

Het boek van Emma