Schilder en organisator
[Recensie] Schilder Jan van Scorel was, net als Erasmus, het onwettige kind van een priester. Beide mannen reisden veel en hun netwerken overlapten elkaar. Allebei maakten ze furore in binnen- en buitenland. Er is geen bewijs dat ze elkaar ontmoet hebben. Wel is duidelijk dat Nederland te klein was voor hun talenten en dat ze eropuit trokken om hun ambities waar te kunnen maken.
Gaila Jehoel typeert de hoofdpersoon van haar interessante proefschrift als: schilder, kanunnik, ondernemer en kosmopoliet. Van Scorel was vooral ook een trendsetter en inspirator. Zijn portretten waren gewild en hebben dezelfde uitstraling als die van bekendere renaissanceschilders uit Italië. Het portret van zijn echtgenote Agatha van Schoonhoven uit 1529 oogt als een Hollandse Mona Lisa. Dat is geen wonder, als je weet dat hij, na zijn opleiding in Alkmaar en Amsterdam, contact had met kunstenaars als Jan Gossaert, Albrecht Dürer en mogelijk ook Titiaan.
Na omzwervingen in de Duitse landen verbleef de schilder in het drukkersparadijs Venetië en reisde hij naar het Heilige Land. De pelgrimsreis naar Jeruzalem gaf hem niet alleen inspiratie voor de aankleding van Bijbelse taferelen, maar ook maatschappelijke status. Tijdens het pontificaat van de Nederlandse paus Adrianus VI beheerde hij de pauselijke kunstcollecties (als opvolger van Rafael). Terug in het noorden bouwde hij verder aan zijn schildersimperium. Hij had een kerkelijke functie bij de Mariakerk in Utrecht en was in Haarlem lid van de Jeruzalembroederschap. Ook had hij bemoeienis met waterstaatkundige werken in Noord-Holland.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
