Dichter bij Vermeer
[Recensie] Het kan eigenlijk niemand zijn ontgaan: de tentoonstelling van 28 van de in totaal 37 werken van Johannes Vermeer in het Rijksmuseum in Amsterdam. Er is in het journaal en diverse praatprogramma’s uitgebreid aandacht aan besteed en dat is volkomen terecht want het is een unieke gebeurtenis. De schilderijen zijn voor even ‘thuis gekomen’ zei Taco Dibbits, directeur van het ‘Rijks’ zo mooi.
Alle aandacht gaat nu uit naar deze schilderijen maar wie meer wil weten van Johannes Vermeer, de tijd en de omstandigheden waarin hij leefde, doet er goed aan naar Delft te gaan en daarbij dit boek Het Delft van Vermeer te lezen.
We weten niet zoveel van zijn leven maar het is toch verrassend wat er in dit boek aan gegevens bijeen is gebracht over de tijd waarin hij leefde, de mensen die tot netwerk behoorden en zijn relatie tot de stad Delft die hem in sterke mate heeft beïnvloed. 150 objecten uit binnen- en buitenland werpen meer licht op Vermeer en het artistieke, sociaaleconomische, wetenschappelijke en religieuze klimaat van zijn tijd.
Oude Langendijk
Delft werd na 1650 een belangrijk centrum van schilderkunst met namen als Jan Steen, Carel Fabritius en Pieter de Hooch die voor Vermeer belangrijk was. Zijn leven begon in 1632 aan de Markt, waar zijn vader een herberg had. Later verhuisde Johannes Vermeer naar de Oude Langendijk en hier heeft hij de meeste schilderijen gemaakt.
Op 21-jarige leeftijd werd hij lid van het Sint Lucasgilde maar hij kon het inschrijfgeld niet in één keer betalen. Tot dit gilde behoorden ook kunstverkopers, glazenmakers en mensen die werkzaam waren in de plateelindustrie en Vermeer heeft vaak tegels in zijn schilderijen verwerkt.
Via de schutterij maakte hij deel uit van de hogere middenklasse. Delft was ook belangrijk vanwege de optische industrie, astronomie en wiskunde. Waarschijnlijk heeft Vermeer ook contacten met deze mensen gehad.
Het boek is rijk geïllustreerd met afbeeldingen van boeken, documenten en allerhande voorwerpen. Fraai is de plattegrond van Delft uit de atlas van Blaeu, waarop de levensloop van Vermeer in Delft zichtbaar is.
Uiteraard nemen de schilderijen van diverse meesters rond Vermeer een belangrijke plaats in. “Zijn heldere beelden met hun uitgesproken onderwerpen en harmonieuze kleuren blijven boeien. De structuur van zijn composities, fantasievolle lichteffecten en vrije penseelstreken laten zien dat hij, anders dan zijn Nederlandse vakbroeders, meer wilde dan de realiteit nabootsen” (p. 90).
Vergeteleheid
Hij bereidde zijn schilderijen zorgvuldig voor met aandacht voor het perspectief, het licht en de onderlinge verhoudingen. Vermeer was enigszins in de vergetelheid geraakt maar werd in het midden van de 19e eeuw opnieuw ontdekt en neemt nu ondanks zijn kleine oeuvre een vooraanstaande plaats in in de Nederlandse schilderkunst.
Dit boek is een waardevolle aanvulling op de tentoonstelling en biedt veel interessante informatie, al zit er wel de nodige doublures in doordat de diverse medewerkers hun bijdragen niet voldoende op elkaar hebben afgestemd.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
De tentoonstelling Het Delft van Vermeer is tot en met 4 juni te zien in het Prinsenhof in Delft
