"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het drielichamenprobleem

Zaterdag, 15 januari, 2022

Geschreven door: Cixin Liu
Artikel door: Johan Klein Haneveld

Grootschalige ideeën en concepten smaken naar meer

[Recensie] Dit was weer eens zo’n boek dat ik had laten liggen omdat de hype eromheen me een verkeerd beeld ervan had gegeven. Ik had het idee dat het grootste deel ervan zich zou afspelen in het verleden, van de Culturele Revolutie in China tot nu, en op de een of andere manier associeerde ik het boek niet met de grote ideeën waar ik enthousiast van word in de SF. Waarschijnlijk ontstond dit beeld bij mij omdat recensenten heel erg hun best doen geen spoilers te geven en alleen vertellen hoe het verhaal begint. Maar de interessante wendingen en grootschalige concepten worden dan niet eens genoemd. Ik had natuurlijk moeten beseffen dat een boek niet op zo’n schaal doorbreekt in de SF-wereld zonder fans iets te bieden te hebben. Het is zelfs vertaald in het Nederlands en zoveel SF komt er niet uit in ons taalgebied (oorspronkelijk of vertaald). Dus uiteindelijk besloot ik het toch te lezen.

Ik heb er geen spijt van. Vooral omdat het niet was wat ik ervan verwachtte. Het verhaal begint inderdaad tijdens de Culturele Revolutie en dat wordt heel mooi beschreven. Dat is echter nog geen SF-verhaal. De SF-ideeën volgen daarna, als hoofdpersoon Wang die onderzoeksleider is in een laboratorium waar nanomaterialen worden gemaakt, bij een samenzwering betrokken raakt. Het lijkt alsof de natuurwetten niet langer gelden en als hij foto’s maakt (analoog of digitaal) verschijnt op het beeld een aftellende klok … Tegelijk wordt hij uitgenodigd een computerspel te spelen waarin hij de culturele ontwikkeling volgt van een andere wereld. En daarmee begint het pas! Er zijn volledige beschavingen in de opgevouwen microdimensies binnen een proton, legers van 30 miljoen soldaten die computerprogramma’s uitvoeren, een geweldig gebruik van nanodraden – goed beschreven, een cynische politieagent die van aanpakken weet, en een bedreiging van de mensheid van dezelfde schaal als ‘War of the Worlds’ van Wells of zelfs groter. Het slot belooft een fantastisch tweede deel, nu de pionnen op hun plek staan en duidelijk is welk gevaar de mensheid loopt. Deze vijand lijkt werkelijk onoverwinnelijk.
Dit is ideeën-SF in de grote traditie van Asimov en Clarke, en Baxter na hen, met speculaties die grote tijdspannen en grote verschillen in schaal betreffen en de mensheid zelf onbeduidend lijkt. Dus aan te raden voor liefhebbers van deze klassieke SF als ‘ideeënliteratuur’. Het heeft ook de mindere aspecten van die categorie van de SF, namelijk het ontbreken van driedimensionale karakters. Niemand maakte heel erg indruk, behalve misschien Ye Wenjie, die tijdens de Culturele revolutie moet zien hoe haar vader wordt omgebracht door vier jonge meisjes. De ideeën waren zo grootschalig dat ik dit zelf niet als een groot kritiekpunt kon zien, net zoals ik bij de boeken van Stephen Baxter het niet erg vind dat de karakters tweedimensionaal zijn.

Wat ik belangrijker vind als kritiek is de structuur van het boek. De schrijver speelt met vertelstijlen. Sommige zaken worden verteld in de vorm van levels in een computerspel (die behoorden tot de meest fascinerende delen van het boek). Maar er waren ook interviews en flashbacks. Noodgedwongen moesten een paar van de meest interessante zaken van een afstand verteld worden, omdat de hoofdpersonen niet bij deze gebeurtenissen waren. Dat deed afbreuk aan het einde – de lezer kreeg verteld hoe het zat, maar het was niet iets dat de hoofdpersonen op eigen kracht ontrafelden. Ik vond dat toch wel jammer. Dit gebeurt wel vaker, en onderstreept dat dit boek bedoeld is als intellectuele hersenkraker en niet als karakterstudie.

Verder las het niet altijd lekker weg. Ik las de vertaling van de Engelse versie en kan niets zeggen over het Chinese origineel, maar niet alle zinnen liepen voor mijn gevoel heel vloeiend. Het was niet echt storend – ik las het boek in drie dagen uit – maar ik vond het ook niet echt heel mooi. Maar ook hier geldt dat de ideeën het voor mij de moeite waard maakten.
Hou je ook van SF als ideeënliteratuur, dan kan ik je dit boek van harte aanraden. Je zult gegarandeerd onder de indruk zijn van sommige scenes hier en de schaal en reikwijdte van de beschreven concepten. Zoek je naar diepgaande karakterbeschrijvingen en relaties dan ben je bij dit boek aan het verkeerde adres. Ikzelf ga zeker deel 2 en 3 ook lezen.


Eerder verschenen op Hebban

Boeken van deze Auteur:

Het donkere woud

Het einde van de dood

Het donkere woud

Het drielichamenprobleem