Worsteling met liefde
[Recensie] “Toen Jakob hen met zijn bezittingen over de rivier gebracht had, bleef hij alleen achter. En een man worstelde met hem tot het aanbreken van de dageraad”, zegt de Bijbel in het boek Genesis. Zoals Jakob worstelde met God, zo worstelt ook Maurice Bendrix, het hoofdpersonage in Het einde van de affaire van Graham Greene (1904-1991).
Greene verhaalt de driehoeksrelatie tussen de schrijver Bendrix en het rijke echtpaar Miles. Bendrix heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog een passionele affaire met de getrouwde Sarah. Het einde van deze verhouding komt echter niet pijnloos. Bendrix worstelt met liefde, haat, vriendschap en uiteraard geloof – een constante in het werk van Greene. Bendrix’ liefde voor Sarah wordt zo zwaar gekwetst dat deze omslaat in haat. “Dit is veel meer een verhaal van haat dan van liefde.” Hij vermoedt dat ze na hem een andere minnaar heeft gekozen, en huurt een privédetective in om dit na te trekken. Na enkele fout verlopen onderzoekpogingen bezorgt deze hem Sarahs dagboek, waarmee het verhaal zich ontpopt tot een eerder psychologische en zelfs enigszins theologische roman. De worsteling zet zich verder, en ook Henry Miles, Sarahs echtgenoot, treedt nu meer op de voorgrond. Het verhaal kent een dramatische afloop. Bendrix worstelt nog steeds. Hij schreeuwt God toe: “Laat mij voor altijd met rust.”
We volgen het verhaal vanuit het standpunt van Bendrix die ons in de ik-persoon toespreekt, waardoor de lezer echt in het verhaal gezogen kan worden. De weinige andere personages – Henry, Sarahs moeder, de redenaar Smythe, de detective en zijn zoon – leren we kennen vanuit Bendrix’ waarneming. De enige uitzondering hierop zijn de fragmenten uit Sarahs dagboek. Dit gedeelte van het boek is eerder langdradig; al te vaak komen saaie dagdagelijkse gebeurtenissen naar voren, vermengd met de eigenlijke verhaallijn.
Worstelen doet Bendrix ook met zichzelf. Hij bemint Sarah, maar toch voelt hij de drang om haar pijn te doen. Het einde van de affaire is dan ook – naast de duidelijke theologische ondertoon – in essentie een roman over de liefde, en de worsteling met liefde. Bendrix bemint Sarah op absolute, allesverslindende wijze. Sarah is van hem, en zij kan en zal met niemand gedeeld worden. Niet met haar man, niet met andere minnaars, vrienden of God. Zelfs wanneer het al te laat is, blijft Sarah exclusief van hem. Een einde aan de affaire maken blijkt onmogelijk. Het einde van de affaire is een van de hoogtepunten uit het oeuvre van Graham Greene. Ook na meer dan zestig jaar heeft het boek niets van zijn kracht verloren. De lezer wordt meegesleept in de worsteling van Bendrix. In deze mooie hardcovereditie komt het verhaal nog beter tot zijn recht.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles
