De eeuwige adolescentie van Patrick Modiano
[Recensie] Veel van de boeken van Nobelprijswinnaar Patrick Modiano laten zich als volgt samenvatten. Een adolescent, een jonge student of jonge schrijver, doolt in de jaren zestig van de vorig eeuw door Parijs. Hij gaat gebouwen binnen, neemt de metro, drinkt wat in een café. Hij ontmoet mensen, voert gesprekken met hen, hoort dan van gebeurtenissen die hij opmerkelijk vindt. De jongeman heeft zelf geen doel, geen bezigheden die er toe doen. Van sommige waarnemingen (“huisnummers, metrostations, stambomen van honden…”), ontmoetingen en gesprekken maakt hij notities in zwarte cahiers. Dertig jaar later probeert hij deze gebeurtenissen en ontmoetingen te reconstrueren. Dat lukt nooit echt. Hij weet niet precies wat nu werkelijk is gebeurd, of wat hij bijvoorbeeld heeft gedroomd, of dat wat hij heeft opgeschreven wel klopt. Hij moet telkens weer genoegen nemen met het feit dat onze herinneringen, zelfs aangevuld met notities in dagboeken, onbetrouwbaar zijn. We weten nooit meer wat er is ons leven heeft plaatsgehad, we blijven zoeken naar ons verleden.
Ook zijn roman uit 2012, Het gras van de nacht, volgt dit stramien. Een jonge schrijver, net nog niet volwassen, met de voornaam Jean, heeft omgang met de student Dannie. Ze is een raadselachtige vrouw, die verschillende namen heeft. Er is onduidelijkheid over haar geboorteplaats en geboorteakte. Jean krijgt signalen dat Dannie betrokken is bij een ernstig misdrijf. Tot het einde blijft het onduidelijk of ze daar nu schuldig aan is of niet. Die signalen komen van medestudenten en van een politierechercheur die de opdracht heeft het mysterie te doorgronden. Dannie verdwijnt plotseling, waarom wordt opnieuw niet duidelijk. Dertig jaar later onderzoekt Jean het voorval maar net als dertig jaar eerder moet hij vaststellen dat hij niets wijzer is geworden.
“De tijd is opgeheven en alles begint opnieuw: net als vroeger vul ik de bladzijden, met net zo’n pen en in hetzelfde handschrift, terwijl ik opnieuw de aantekeningen in mijn zwarte notitieboekje raadpleeg. Ik heb dus bijna een heel leven nodig gehad om terug te keren bij mijn punt van vertrek.”
De hoofdpersonen in Modiano’s boeken worden maar niet volwassen, het zijn mannen die in hun adolescentietijd blijven steken. Eigenlijk misschien in een fase ver daarvoor nog. Hele kleine kinderen, die wel al kunnen praten, maar nog over te weinig kennis beschikken om de logica in het leven te snappen, fantaseren er van alles bij om dingen die om hen heen en met henzelf gebeuren maar een plek te kunnen geven. Iets soortgelijks vindt plaats in de boeken van Modiano. “Je haalt dan alles door elkaar, heden, verleden en toekomst, als over elkaar heen geschoven tijd,” laat hij Jean zeggen in Het gras van de nacht.
Modiano, zegt men, speelt een spel met de tijd. Maar misschien is het eenvoudiger en is het een weigering van Modiano en de alter ego’s uit zijn romans om volwassen te worden, daarvoor heb je namelijk de blik naar voren nodig, naar de toekomst, lineair, van a naar b, van vandaag naar morgen en is er geen tijd voor een spel met de tijd tussen toen en nu. Die tijd is er alleen als we kleine en fijne romans lezen, zoals die van Modiano.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
