Fries waterbeheer
[Recensie] Wie Friesland via de A6 binnenrijdt, passeert Lemmer waar in 1920 een stoomgemaal in gebruik werd genomen dat in 1998 de status van Werelderfgoed kreeg. Het Woudagemaal is op dit moment het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld.
Dit boekje is het tweede deel in een serie over Nederlands Werelderfgoed. Eerder verscheen het boekje Kinderdijk.
Het boekje Het ir. D.F. Woudagemaal beschrijft de geschiedenis van waterbeheer en de strijd tegen water die van alle tijden is. Een actueel gegeven gezien de recente overstromingen in het zuiden van Limburg, België en Duitsland al is er wel een groot verschil. De wateroverlast werd vroeger niet veroorzaakt door hevige regenval maar door oplopende waterstanden in combinatie met zware storm en zwakke en te lage dijken.
Het gemaal is genoemd naar de ingenieur die het heeft ontworpen, D.F. Wouda, en er is dan ook een biografie van hem opgenomen. Hij werd in 1880 geboren en genoot zijn opleiding in Delft en werd hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaat Fryslân, een functie die hij 35 jaar heeft uitgeoefend. Hij overleed in 1961.
Het gebruik van stoom ontstond aan het einde van de 18e eeuw toen James Watt in 1785 de eerste stoommachine ontwikkelde. Deze heeft daarna de nodige ontwikkelingen doorgemaakt en de toepassing van de centrifugepomp heeft de effectiviteit vergroot.
Het Woudagemaal werkt op stoom en is de afsluiting van een tijdperk want diesel en electriciteit begonnen hun intrede te doen. De architect van het Woudagemaal is de bekende Berlage. Interessant is de beschrijving van het bouwproces waar maar liefst 2500 houten heipalen voor nodig waren. De verdere technische specificaties zijn indrukwekkend: de 8 pompen kunnen 5,6 miljoen m3 water per etmaal verwerken en jaarlijks worden ze nog één of meerdere keren ingezet wanneer de waterstanden in Friesland daar aanleiding toe geven. Wanneer het gemaal ‘op stoom’ is, is dat een prachtig gezicht.
Het Woudagemaal kan worden bezocht en tegenwoordig is er ook een fraai bezoekerscentrum. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat het buitengewoon boeiend is om eens binnen te kijken en daarvoor hoef je echt geen technisch onderlegd iemand te zijn want de pompen zijn prachtig industrieel erfgoed.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
