Journalistieke softporno over een enorm belangrijk onderwerp
[Recensie] Volkskrant-journalist Huib Modderkolk heeft met Het is oorlog maar niemand die het ziet een spannend boek geschreven over cyber-spionage en internetcriminaliteit. Nederland ligt op een digitaal kruispunt. We zijn het Prins Clausplein van het wereldwijde internet. In de nasleep van Wikileaks en de onthullingen van Edward Snowden bevond Modderkolk zich als jonge journalist plotseling midden in een zich snel ontvouwend slagveld waarbij digitale middelen door staten en criminelen worden ingezet, terwijl onze levens steeds nauwer met diezelfde digitale techniek verweven raken.
Modderkolk was op de juiste plaats, maar het is de vraag of hij als zelfbenoemd alfa ook de juiste man was om inzicht te kunnen bieden in deze verborgen wereld. Alfa’s hebben vaak te weinig technische kennis om dit soort kwesties te overzien, schrijft Modderkolk zelf. Helaas begrijp je na 250 pagina’s het systeem nog niet veel beter. “Tegenwoordig valt of staat een verhaal met de juiste interpretatie van hoe een techniek werkt,” schrijft Modderkolk op pagina 98. En daar slaagt het boek nu juist niet in. Ondertussen schurken de sfeerbeschrijvingen tegen softporno aan. Waarom toch steeds de kleur van auto’s beschrijven en wat je eet?
Voor degene die Modderkolks scoops in NRC en de Volkskrant in de afgelopen jaren al had gelezen biedt deze page turner sowieso weinig nieuws. De afwezigheid van noten bij het gebruik van openbare bronnen is voor een kritische lezer ronduit storend. Hierdoor moet je nodeloos veel op de persoonlijke autoriteit van Modderkolk en zijn vrijwel altijd anonieme bronnen vertrouwen. Modderkolk besteedt weinig aandacht aan de beweegredenen van die bronnen om met hem te praten. Nu ontstaat een beeld van Nederlandse geheime diensten als een soort elite-strijders in de frontlinie van een nieuwe Koude Oorlog op internet. Maar is dat geen geflatteerd zelfbeeld van al die Nederlandse bronnen?
Op veel plekken op de wereld is het inderdaad oorlog en wij zien dat niet. Modderkolk staat uitgebreid stil bij Omar, de Somalische schaapsherder die bij een drone-aanval op een vermeend Al-Shabaab-kopstuk zijn dochters als collatoral damage verliest. Maar wie waren die mannen met wapens in SUV’s die daar reden dan? Hoe sluit je uit dat er iemand in de buurt is bij een militaire operatie?
Vaak wekt Modderkolk de naïeve suggestie dat het mogelijk is schone handen te houden in een nieuwe koude oorlog. Terecht stelt hij dat afwijzing van de ‘sleepwet’ betekent dat onze geheime diensten met een hand op de rug de strijd aan moeten met doortrapte rivalen die wel ongehinderd door democratische hindermacht hun gang kunnen gaan. Maar hij blijft vervolgens hardnekkig weigeren om stelling te nemen. Als Modderkolk het onderwerp cyberveiligheid echt zo belangrijk vindt als hij schrijft, is dat niet genoeg. Uiteindelijk had ik liever een minder goed geschreven boek van iemand met meer verstand van zaken gelezen.
—
Eerder verschenen op TW
