Fascinerende combinatie van wilde fantasieën en rationele overwegingen
[Recensie] Meteen na het lezen van het debuut Een tevreden lach las ik van Andreas Burnier dit boek uit 1969. Van Het jongensuur wordt gezegd dat het haar meest autobiografische roman is. Het verhaal speelt in de Tweede Wereldoorlog waarin Simone een joods meisje is en moet onderduiken op verschillende adressen.
Op een jongen lijken
De zes hoofdstukken hebben een jaartal in de titel, te beginnen bij 1945 en zo ieder hoofdstuk een jaar terug in de tijd. De hoofdstukken kun je als losse verhalen lezen, maar hangen natuurlijk ook met elkaar samen. Simone is hetzelfde personage als in haar debuutroman. Zij is leergierig en denkt als een volwassene, maar kan soms ook domme dingen doen. Zij wil graag een jongen zijn en doet jongensdingen. ”Ik vond het wel zielig voor mijn ouders, dat ik op een goede dag als jongen voor hen zou staan. Ze waren juist bijzonder blij dat ik een meisje was, hadden ze mij herhaaldelijk verzekerd.” Zij somt allerlei mensen op die wel man zijn – domme jongens, moordenaars en soldaten – maar je hebt nu eenmaal maar vijftig procent kans om een man te worden. Bij haar viel het kwartje de verkeerde kant op. Vlak voor de bevrijding stelt zij een daad en knipt haar haar kort af om meer op een jongen te lijken. Later ziet zij dat meisjes uit het dorp kaalgeschoren worden en voelt zij juist medelijden met hen.
Primitieve omstandigheden
Enige tijd zit zij in Veendorp, waar de omstandigheden zeer primitief zijn. Door de afgelegen ligging komen er bijna geen soldaten. Simone is vooral bezig hoe zij zoveel mogelijk kan leren op school. Het gezin is zwaar calvinistisch. Thuis mag zij alleen de bijbel lezen. Het register mag je zelfs niet raadplegen; je dient de volgorde van de boeken uit je hoofd te kennen. Zonder boeken geeft zij zich over aan dagdromen. Haar denken is een fascinerende combinatie van wilde fantasieën en rationele overwegingen. Het gevaar lijkt zij soms nauwelijks op te merken, maar zij beseft het wel.
“Zij riskeerden hun leven, voor niets, en zeker niet voor geld, want het was ondenkbaar dat ze iets anders zouden doen dan hun armoede met mij delen. Mijn begrip en dankbaarheid, voor zover aanwezig, was gemengd met verachting en afschuw.”
Het jongensuur is in dezelfde verrassende stijl geschreven als haar debuut. Het personage Simone is ook dezelfde als in Een tevreden lach. Het heeft mij nieuwsgierig gemaakt naar haar volgende boeken.
—
Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken
