De illusie van beelden
[Recensie] Kijken, vensters, beelden, zichtbaarheid, projecties, verdwijnpunten, uitzicht, bespieden, overzicht, weerzien, gezichtspunt, kijkdoos, illusie, gelijkenis en evenbeelden. Deze woorden spelen, samen met het Keizerpanorama, de belangrijkste rol in deze zogenaamde mozaïekroman. Het vijfde boek van schrijver en beeldend kunstenaar Nicole Montagne ((1961).
Eerst: wat is een mozaïekroman precies? Dat is een roman waarin meerdere hoofdpersonen en verhalen door elkaar heen lopen. Wikipedia zegt: ‘Verhaallijn, vertelperspectief, hoofdpersoon, locatie of thema kunnen per hoofdstuk verschillen. Ten minste een van deze elementen blijft echter de hele roman stabiel en vormt zo de rode draad die het verhaal bij elkaar houdt.’ In dit verhaal is die stabiele factor de ik-persoon, een Nederlandse kunsthistorica die in Brandenburg aan de Havel, een stadje in het voormalige Oost-Duitsland, een pension opent en haar eerste gasten ontvangt.
Imaginaire camera
Je reist als lezer mee met haar camera. Je kijkt naar haar relatie met haar zelfingenomen man, die niet echt haar man is, naar haar ietwat botte hulp in het pension en naar de eerste gasten die elk moment kunnen arriveren. Ze probeert zich een beeld te vormen aan de hand van hun tekst of verzoek bij hun boeking. Voordat ze arriveren wil ze uitzoomen. Ze wil de mensen alvast in de omgeving plaatsen. Hoe zien ze eruit? Wat hebben ze aan? Hoe reizen ze? Hoe gedragen ze zich tijdens hun reis? Ze bekijkt alles met haar imaginaire camera.
En als de gasten dan eindelijk arriveren, blijkt alles toch weer anders te zijn. Ene Henk Meijer uit Dordrecht komt met veel bagage en hoedendozen. Hij blijkt zich graag als Otto von Bismarck te verkleden, laarzen te poetsen, zijn kostuum te verzorgen en rond te paraderen. Maar niet altijd. Hij vindt zichzelf een fysieke beeldenmaker. Zijn uitdossing zorgt regelmatig voor discussies met andere gasten over het bestaan en de rol van Pruisen. Psychiater Pückler hoort het allemaal aan, de historicus met krullend haar springt in waar nodig.
Ook het echtpaar Frederik en Marcelle Hammer is te gast. Frederik vindt veel zaken interessant en gaat graag het gesprek aan, waar zijn vrouw het op dat gebied laat afweten. Ze verdiept zich niet, is vaak teleurgesteld, er mist iets in haar leven. En dan is er nog filmliefhebber Octave, met wie de pensionhoudster een uitstapje maakt naar Potsdam.
Märkisches Museum
Naar Berlijn ging ze alleen. Ze bezocht het Märkisches Museum, omdat ze de tekeningen van Heinrich Zille wilde zien. Toen ze ronddwaalde in het kleine museum, hoorde ze vanuit een andere zaal met regelmaat een soort belletje klinken. Ze ging op onderzoek uit en trof daar een carrousel met genummerde panelen met kijkglaasjes. Ze nam plaats op een van de 25 stoelen en plaatste haar ogen tegen de glaasjes, als was ze bij de opticien. Ze keek naar een stereoscopische afbeelding van de Berlijnse Dom. Toen klonk het belletje weer, verschoof het hele mechaniek en keizer Wilhelm verscheen. Vijfentwintig beelden, belletjes en verschuivingen later was ze ‘rond’. De carrousel bleek Het Keizerpanorama te heten. En zou het eerste massacommunicatiemiddel zijn. Een manier om mensen kennis te laten maken met beelden uit het hier en nu, maar ook uit verre landen.
Net als Het Keizerpanorama is ook Montagne in staat je constant deelgenoot te maken van situaties, al of niet imaginair. Ze weet te blijven boeien en je te laten ‘zien’. De verhalen gaan over illusies, projecties en beschouwingen. Over fotograaf Vivian Maier, (belletje – verschuiving mechaniek), het koppel Marten en Oopjen, (belletje – verschuiving mechaniek), de schilder Adolf Menzel (belletje – verschuiving mechaniek) en zelfs winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht. Een waar mozaïek aan verhalen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
