Nederland 1850-1940
[Recensie] De Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten kocht in 1929 een stuk ‘woeste grond’ in Drenthe, dat tegenwoordig deel uitmaakt van Nationaal Park Dwingelderveld. Het is nu als één van de grootste heidegebieden van Europa bijzonder, maar die omvang was toen nog niet uitzonderlijk – de heidepercelen in Nederland besloegen destijds samen drie keer zoveel grond als nu de provincie Flevoland. Hoe kon het landschap in Nederland zo ingrijpend veranderen? Auke van der Woud zoekt het antwoord in een manier van denken die het landschap ‘nuttig’ wil maken.
Meeslepend beschrijft hij in Het landschap, de mensen de wisselwerking tussen nieuwe wetenschappelijke inzichten, voortschrijdende ontginning en het streven naar grootschaligheid. Samen maakten die ontwikkelingen het mogelijk dat steeds meer land steeds productief werd gemaakt. Van der Woud oordeelt genuanceerd over de achterliggende motieven. De beloftes van vrijheid en vooruitgang en de strijd tegen armoede en honger maakten een geordend landschap aantrekkelijk. Het boek zoekt naar een samenhangende manier van denken, maar vindt uiteindelijk losse puzzelstukjes. Het nuttig gemaakte landschap kwam tot stand als onbedoeld gevolg van uiteenlopende motieven en ontwikkelingen. Zelfs bij Van der Woud sluipt bovendien soms een romantisch beeld van het leven rond 1850 binnen. Het landschap waar we nu naar terugverlangen, werd echter pas een idylle toen het geen bedreiging meer vormde.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
