"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het leven gezien van beneden

Vrijdag, 17 februari, 2017

Geschreven door: Dimitri Verhulst
Artikel door: Nico Voskamp

De dictatuur onsuccesvol met humor bestreden

[Recensie] In zijn19e boek (was Problemski Hotel alweer zolang geleden?) is Dimitri Verhulst aardig op dreef, al begint zijn stijl sleetse kantjes te vertonen. Het leven gezien van beneden toont het leven van een schrijver in een dictatuur.

Verbazing wekt het niet dat we de thema’s onderdrukking, verzet, integriteit en verraad turven; inderdaad ongeveer alles wat een onderdrukte burger eh… onderdrukt. De minpunten: Verhulsts veelgeprezen humor is in dit boek juist een zwakker element. De constant leuke stijl maakt de ellende die voorbijkomt, minder realistisch. Daarnaast hadden de hoofdstukken wat minder manisch in de tijd op en neer mogen hoppen. Nu moet de lezer soms terugbladeren om te zien in welk jaartal we nu weer zitten. Daar tegenover staat dat het verhaal prima leesbaar is en zonder moeite de lezer een (oppervlakkig) beeld geeft van de socialistische heilstaat.

We volgen de protagonisten Liliya Dimova en Michail Sjolochov. Samen vertegenwoordigen ze twee uitersten op de afschuwelijkheidsschaal in dictatoriaal Bulgarije. Lliya is van oude adel, aristocratisch levensgenietster /mannenverslindster, en Michail een door het regime op handen gedragen, Nobelprijswinnende schrijver. Frappant detail is dat Sjolochov ook echt een Nobelprijs heeft gewonnen. Zijn schrijverskwaliteiten staan echter ter discussie omdat volgens kenners Sovjet-ghostwriters zijn winnende boek hebben geschreven.

Om beurten en in veel tijdsprongen volgt de roman om beurten Michail en Lilya. We beginnen met hoofdstuk 1 in 1965, als Michail Sjolochov zijn Nobelprijs in Stockholm komt ophalen. Hij is de gevierde schrijver die zijn overwinningsspeech houdt tijdens het decadente diner.

Kookboeken Nieuws

Het tweede hoofdstuk brengt ons terug naar 1944: hoofdstad Sofia is in oorlog en wordt gebombardeerd. Na een ultrakort uitstapje naar 1999 (een foutief vallende Tomahawk-raket op Sofia) is het in hoofdstuk 3 weer 1944: “Tijdens het bombardement op Sofia van donderdag 30 maart 1944 werd in een kelder onder het plaveisel van de majestueuze Osvoboditel-boulevard, tussen de bokalen met gemarineerde pepers en slierten varkensworst, Lilya Dimova geboren uit een aristocratisch geslacht van denkers, dromers en vechters.” Lilya is breed geïnteresseerd, houdt van het leven, van mannen en van een goed glas, zodat ze al snel faam geniet in de hogere kringen. Ze wordt verliefd Anton Cherkezov, een (toneel)schrijver waar de communisten met een wantrouwend oog naar kijken.

En inderdaad: Cherkezov valt in ongenade bij de bolsjewieken na een satirisch toneelstuk. In het boek van Michail Sjolochov daarentegen komt de heilstaat er bijzonder goed vanaf. De kaarten zijn geschud en tegen de tijd dat Michail de Nobelrede mag uitspreken, is Anton Cherkezov tot journalist/loopjongen gedegradeerd. Hij schrijft wat we nu ‘alternatieve feiten’ zouden noemen. Zijn baas geeft hem de opdracht: “Schrijf jij ons eens een opbeurend stukje over Sjolochov in Stockholm en de wereldwijde triomf van het socialistische realisme,’ beval men Anton …” De cirkel is rond. De prachtige wraak van Lilyane laten we, bij wijze van spoileralert, hier ongenoemd.

Verhulst schreef met Het leven gezien van beneden een aanklacht tegen overheersing. Tegen welke overheersing dan ook. Via zijn hoofdpersonen laat hij zien wat het is om onvrij te zijn en tot welke afschuwelijke consequenties dat kan leiden. We hebben het allemaal vaker en intenser gelezen bij Solzjenitsyn, Kafka, Dostojevski, maar Verhulst weet aan deze tak van literatuur zijn eigen loot toe te voegen. Hij produceerde een toegankelijk boek dat de wrange werkelijkheid langzaam onder je huid wrikt.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles. Ook verschenen op Nico’s recensies. 


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

De pruimenpluk

De Laatkomer