"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het lied van ooievaar en dromedaris

Dinsdag, 14 februari, 2023

Geschreven door: Anjet Daanje
Artikel door: Roeland Dobbelaer

De vrouwen van Anjet Daanje

[Column] Wuthering Heights heb ik altijd een naar en vervelend boek gevonden. Het mensbeeld dat uit de roman van Emily Brontë opstijgt is niet het mijne. Al dat verdriet, al die sombere, duistere, verwoestende mensen. Zonder rationaliteit hebben ze alleen heftige emoties als motor van hun handelen. Zo zitten mensen volgens mij helemaal niet in elkaar. Nu niet en ook in de 19de eeuw niet. Natuurlijk zijn mensen vaten vol tegenstrijdigheden, maar doorgaans weten ze er met al hun emoties én hun verstand toch het beste van te maken. Niet in Wuthering Heights, daar moest alles kapot. Schrijver Anjet Daanje vindt, zo lees ik op diverse plaatsten, deze roman wèl een prachtig boek én een hoogtepunt uit de Westerse literatuur. En met dat laatste heeft ze natuurlijk gelijk. Wat Brontë deed was nog niet eerder vertoond, zo’n rauwe duistere roman. Een gothic novel pur sang, dat heeft wel degelijk zijn charme, of het nou naar is om te lezen of niet.

Rond dit boek en zijn auteur componeerde Daanje haar magistrale roman Het lied van ooievaar en dromedaris. Het is een fascinerende vertelling die een groot aantal verhaallijnen herbergt met tientallen personages, die allemaal op de één of andere manier een link hebben met de jong gestorven auteur Eliza May Drayden. Voor dit hoofdpersonage uit het boek stond Emily Brontë model. Brontë’s zus Charlotte heet in de roman Millicent Drayden.

Ik weet niet hoe het u is vergaan met dit boek, maar ik heb een dubbel gevoel bij de roman. Enerzijds ben ik het met velen eens dat Daanje een zeer gelaagde roman afleverde, die je al lezend niet kunt wegleggen. Wat een verhalend talent, wat een constructie. Maar van de andere kant heb ik me behoorlijk gestoord aan het beeld van vrouwen dat Daanje schetst. Ik heb nog nooit zoveel onooglijke, te dikke, te dunne, te domme dan wel te slimme onmogelijke, onaardige of onderdanige, gefrustreerde, wereldvreemde, frigide en ziekelijke vrouwen in één boek zien langskomen. Er zit  geen ‘normale’ bij. Daanjes vrouwen zijn hoogmoedig, houden geheimen verborgen, vervelen zich, willen niet werken, of juist veel te hard werken. Ze zijn gek, buitenbeentjes, irrationeel, zelfdestructief. Deze vrouwen kunnen geen geliefde krijgen en zijn daarom verbitterd; of ze krijgen een geliefde maar willen eigenlijk niks van hem of haar. Seks is altijd problematisch, in ieder geval zelden fijn en in veel gevallen ontbreekt het helemaal. Het boek speelt zich grotendeels af in het streng religieuze Engeland van de negentiende eeuw en daar was alles wat naar liefde en lichamelijkheid neigde verdacht. In Het lied van ooievaar en dromedaris komt nauwelijks een gelukkig huwelijk of relatie voor en meestal ligt dat ongeluk aan de geportretteerde vrouwen. De mannen zijn brave borsten, ze werken hard, het zijn sukkels die natuurlijk niets van vrouwen snappen, maar geen vlieg kwaad doen en juist weer alles voor ‘hun’ vrouwen doen. Ze lijken in niets op de wraakzuchtige Heathcliff uit Wuthering Heights. Het kwaad of beter de waanzin in Het lied van ooievaar en dromedaris komt voornamelijk van vrouwen.

Buitenbeetje
Wat heeft de auteur hiermee willen bereiken, door vrouwen zo neer te zetten? Denkt ze dat alle vrouwen in de 19de eeuw zo waren? Voelt de schrijver zichzelf ook zo’n buitenbeetje? Of denkt Anjet Daanje dat ze zelf een Eliza May Drayden annex Emily Brontë is? Ik weet het niet. Het is dat de roman zo ingenieus is, zo vol met zoveel interessante en briljante vervlechtingen, anders had ik het niet volgehouden om het boek uit te lezen.

Heaven

In het tijdperk van de romantiek werd voor al te gevoelige vrouwen het woord hysterica gemeengoed, afgeleid van het Griekse woord voor baarmoeder. Ook Daanje gebruikt halverwege haar boek dit woord om enkele van ‘haar’ vrouwen te beschrijven. In de 19de eeuw werden hysterische vrouwen populair als heldinnen in romans van voornamelijk mannen. Baudelaire, Tolstoy, Dostojevsky, Zola en onze eigen Couperus, allemaal bedachten ze hun eigen hysterica.

Ter verdediging van Daanje hoor ik nu mensen zeggen: a. haar boek speelt in de 19de eeuw en toen ging dat nu eenmaal zo en b. veel van de vrouwen in het Daanjes boek zijn geniaal, zoals de hoofdpersoon van het boek, schrijver Eliza May Drayden, maar ook de Nederlandse natuurkundige Heleen uit het laatste hoofdstuk. Als antwoord hierop: het verhaal over de natuurkundige speelt in tweede helft van de 20e eeuw, een periode dat er steeds meer vrouwelijke denkers naam maakten. Niet bij Daanje, bij haar geniale natuurkundige zitten ook weer de nodige steekjes los en ze mislukt als wetenschapper. Het is een romantisch, verwrongen en achterhaald beeld dat genialiteit en gekte elkaar moeten raken, zeker bij vrouwen? Er zijn genoeg voorbeelden van sterke, geniale vrouwen die we op geen enkele manier voor gek kunnen verslijten, en die waren er ook in de 19de eeuw. Ik hoor om me heen dat ik veel te fel reageer op deze roman. Een vriendin van me, met wie ik deze kwestie besprak, zei dat ze juist zo’n bewondering had voor al deze vrouwen in het boek van Daanje, omdat ze tegen alle verdrukking in toch wonderschone kunst wisten te maken. Een mooi standpunt. Het lukte mij niet om het boek zo te lezen.

Eerder verschenen in Bazarow Magazine


Laat hier je reactie achter:

5 reacties op “Het lied van ooievaar en dromedaris

  1. Zelden heb ik mij zo kunnen vinden in een recensie. Bij het derde van de 11 verhalen dacht ik “dit zal toch niet zo nog acht verhalen doorgaan”. Dat was helaas wel zo. Wat ik nog wil toevoegen is de volstrekte humorloosheid en zwaarheid die het boek als een pallet bakstenen zo zwaar maakt.
    Na verhaal vier heb ik het boek snel uitgelezen zonder eigenlijk de hoop te hebben dat er nog een koerswijziging zou plaats vinden.

  2. Sorry, veel geprezen en ik vond het super langdradig.,deprimerend en nou wat dan, wat wil de auteur ons zeggen? Heel veel gedoe om niets.

  3. Het boek is inhoudelijk zeer langdradig. Ik vond de pointe niet maar bleef zoeken tot het einde dank zij de spetterende vertelkunst. Ik ga het mijn huisgenoten niet aanraden . Achteraf heb ik er weinig aan gehad : In der Beschrankung zeigt sich erst der Meister wist Goethe. Dit is hier niet het geval .

  4. Een boeiend en interessant boek dat bestaat uit veel verhalen die telkens met elkaar te maken hebben. De hoofdpersonen blijken vaak personen met iets afwijkends in hun karakter. Ook zijn ze soms geniaal. In het laatste hoofdstuk dat in deze tijd speelt kon ik het verband met de andere verhalen niet vinden. Wel de vaak innige liefde tussen mensen. Hier tussen man en vrouw. In andere meestal tussen zussen. De dood speelt ook een grote rol.

  5. Ik kan me helemaal vinden in de felle reactie van Roeland Dobbelaer op de roman. Wat mij betreft probeert de auteur vaak krampachtig de personages vooral niet oppervlakkig te laten zijn (waardoor het – niet al te interessante – eilandjes worden), en ook om vooral niet standaard c.q. voorspelbaar te zijn. Geniaal vind ik de roman niet, wel vaak gecompliceerd, maar dat is wat anders.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.