"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het lopend buffet

Vrijdag, 10 december, 2010

Geschreven door: Machteld Bouma
Artikel door: Hannah van Pijkeren

Als zelfs koffie inschenken moeilijk is

Na haar boeken Pur (2007) en Losers (2008) heeft Machteld Bouma met Het lopend buffet een verhaal verteld dat dicht bij haarzelf staat. De schrijfster lijdt aan Multiple Sclerose (MS) en in deze roman beschrijft ze waarmee je als patiënt zoal te maken krijgt. De zenuwziekte is onthutsend echt in deze verder fictieve roman, waarin thema’s als verlies van waardigheid en autonomie een centrale rol spelen.

Verteller May is een veertiger die in een middelgrote stad woont. Zij lijdt al jaren aan MS, waardoor haar wereld steeds kleiner is geworden. Haar werk als communicatiedeskundige heeft ze op moeten geven en sindsdien heeft May zich steeds verder teruggetrokken binnen de veilige muren van haar huis. Haar zus Jolie, de poes Malgré en de mensen van de thuiszorg zijn zo’n beetje de enigen met wie May nog dagelijks contact heeft. Nog altijd verlangt ze naar haar ex-collega en minnaar Felix, een getrouwde man die tien jaar geleden op reis is gegaan en daarna nooit meer iets van zich heeft laten horen.

Bouma geeft met het lopend buffet een gedetailleerde inkijk in het leven van een MS-patiënte. De meest simpele handelingen – het inschenken van koffie of het halen van de post – blijken zeer inspannend en soms zelfs onmogelijk. Maar al zijn de ernstige implicaties van MS niet te onderschatten, toch roept de eindeloze herhaling van beschrijvingen van alles wat May niet meer kan, zo nu en dan een zekere irritatie op. Te pas en te onpas brengt de auteur kleine voorbeelden te berde, als om te benadrukken hoe ernstig invaliderend deze ziekte is. Ook zonder de vele nadrukkelijke voorbeelden kunnen de meeste mensen zich realiseren dat zo’n chronische ziekte geen pretje is en diep ingrijpt op leven, relaties en toekomstplannen. De slachtofferrol waarin May zich plaatst en het gevit van May op haar zus Jolie, die in haar ogen weinig tot niets goed kan doen, maken het er allemaal niet beter op:

‘Natuurlijk maakte het uiteindelijk niet uit. Niemand die het ene fuck interesseerde wat ik van de toestand in de wereld dacht. Waarop Jolie natuurlijk zei dat ik niet zo zielig moest doen […]’

Boekenkrant

Gelukkig komt de verteller halverwege de roman tot inkeer. Ze besluit de regie over haar eigen leven terug te nemen. Het feit echter dat dit alles zich in één dag afspeelt en May wel erg snel tot nieuwe inzichten komt, maakt het verhaal helaas nogal ongeloofwaardig. De enige redding is de luchtige stijl van de roman, waardoor het geheel minder zwaar aandoet en er soms zelfs om gelachen kan worden, zij het zuinig:

‘ “U wordt opgehaald,” zei de grondstewardess. Ze kwam achter haar balie vandaan met een label dat ze aan mijn rolstoel bevestigde. Ik dacht even dat ze het om mijn nek ging hangen.’

De nuchtere toon en de poging tot het fictionaliseren van een persoonlijk drama, tillen deze roman uit boven de vele non-fictiewerken die er over MS bestaan. Dit neemt niet weg dat Het lopend buffet geen enkel verrassend inzicht oplevert. De zoektocht naar een oude liefde compleet met happy end doet zelfs clichématig aan. Het personage Jolie wordt onvoldoende uitgewerkt, waardoor haar motieven veelal onduidelijk blijven en alleen belicht worden vanuit het perspectief van May. Pogingen om het verhaal een literaire inslag te geven door bijvoorbeeld dichtregels van Achterberg of Slauerhoff op te nemen, komen gekunsteld over en schieten hun doel voorbij.

Het lopend buffet ontroert niet, schokt niet, verrast niet – het roept geen enkele emotie op. Dit boek levert het zoveelste uit het leven gegrepen verhaal op over de ellende waar iemand mee te maken krijgt bij gezondheidsverlies, maar literatuur is het daarmee niet. Zelfs als ontspanningslectuur schiet de roman zo nu en dan tekort, omdat eerlijk bedoelde ontboezemingen in gezeur ontaarden door de negativiteit van de hoofdpersoon. De omwenteling in het verhaal die een positieve verandering bij May laat zien maakt dit niet meer goed en werkt eerder mee aan de voorspelbaarheid van het verhaal. De combinatie van MS en fictie kan een originele vondst genoemd worden, maar de auteur slaagt er niet in de lezer te verrassen of zelfs te verbazen met nieuwe inzichten. Een gemiste kans.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Het lopend buffet

Losers. Als de buren miljoenen winnen en jij niet