Analyse van het Nederlandse zorgstelsel
[Recensie] Kees-Jan van Klaveren vindt dat de geschiedenis van de Nederlandse verzorgingsstaat zich kenmerkt door de poging “de kloof tussen rijken en arm, tussen ziek en gezond, tussen afhankelijk en onafhankelijk (…) te dichten door iedereen gelijke kansen te bieden en er steeds weer niet in slaagt haar eigen verwachtingen waar te maken”. Dat illustreert hij met een cultuurgeschiedenis van het zorgstelsel tussen 1945 en 1990: Het onafhankelijkheidssyndroom, een cultuurgeschiedenis van het naoorlogse Nederlandse zorgstelsel.
Aan de hand van een inhoudsanalyse van artsenbladen als Medisch Contact, Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde en Tijdschrift voor Sociale Gezondheidszorg heeft hij enkele debatten over de vormgeving van het Nederlandse zorgstelsel gereconstrueerd. Volgens hem vormt het ideaal van autonomie “de sleutel om de dynamiek in dit stelsel te begrijpen”. Ten onrechte suggereert Van Klaveren dat zijn benadering vernieuwend is. In De nieuwe patiënt op weg naar autonomie (1997) gaat René Stüssgen na hoe de patiënt die zelfstandig denkt, handelt en oordeelt steeds meer ruimte in het zorgstelsel krijgt. En Annemarie Mol en Peter van Lieshout reconstrueren in het prachtige boek Ziek is het woord niet (1989) hoe de huisartsgeneeskunde en geestelijke gezondheidszorg zich tussen 1945 en 1985 heeft ontwikkeld. Hun analyses van dezelfde tijdschriften die Van Klaveren heeft bekeken, levert een veel genuanceerder beeld van de ontwikkeling van het zorgstelsel op. De debatten die daarover werden gevoerd kunnen namelijk niet afdoende worden vertaald in termen van tegenstellingen als solidariteit versus eigen verantwoordelijkheid en afhankelijk versus onafhankelijk.
Van Klaveren eindigt zijn boek met de stelling dat “als de ambitie om de kloof tussen afhankelijk en onafhankelijk te dichten plaatsmaakt voor de overtuiging dat vooral de onafhankelijken van die kloof te lijden hebben, wordt de verzorgingsstaat geschiedenis”.
—
Eerder gepubliceerd in Sociologie Magazine
