Actuele schets van onze samenleving
[Recensie] Het gebrek aan vertrouwen typeert het huidige klimaat in de samenleving. Dat voedt het onbehagen, een gevoel van niet gehoord, erkend en begrepen te worden. Ook ervaren veel mensen de huidige tijd als onveilig.
Er is een spanningsveld gegroeid tussen het individu en z’n persoonlijke leefwereld en de maatschappelijke context waarvan dit individu deel uitmaakt. Er is gebrek aan gemeenschapszin en onderlinge solidariteit. Normen en waarden worden minder met elkaar gedeeld, mensen hebben hun eígen waarheid die soms zeer polariserend kan zijn. Zo ontstaan er allerlei groepen die leven in hun eigen denkbeelden en groeit er afstand tot andere mensen. Dit heeft alles te maken met sociaal-economische omstandigheden en betreft achterstandsgroepen, minderheden en mensen die het gevoel hebben dat zij er niet toe doen. Ook de afstand tussen de Randstad en de provincie speelt daarin een rol.
Psychologische dimensie van veiligheid
“De insteek van dit boek is om de meerstemmigheid van het begrip veiligheid verder te ontrafelen. Deze insteek is relevant vanuit de verbazingwekkende constatering dat het het thema veiligheid een enorme maatschappelijke en politieke vlucht heeft genomen, terwijl Nederland, zeker internationaal gezien, een heel stabiel en ordentelijk land is”(p. 15).
Veiligheid word dan ook voor een belangrijk deel voor de menselijke beleving bepaald. De psychologische dimensie van veiligheid is de diepste laag van de wijze waarop mensen zich veilig voelen. Het thema veiligheid is van tamelijk recente datum: vanaf 1995 is het steeds meer een rol gaan spelen, veroorzaakt door ernstige gebeurtenissen in ons land. Zo maakt veiligheid “… onlosmakelijk deel uit van het politiek en maatschappelijk discours of vertoog – dat wil zeggen: het geheel van aannames, denkwijzen en taaluitingen dat betekenis geeft aan de wereld” (p. 30).
Het gevoel van veiligheid wordt bepaald door onderlinge relaties waarin mensen elkaar vertrouwen, een gevoel van geborgenheid.
Einde van ‘grote verhalen’
Onze geseculariseerde tijd brengt met zich mee dat er geen ‘grote verhalen’ meer zijn die ons met elkaar verbinden. Daar komt iets anders voor in de plaats: “De religieuze trekken van hedendaags veiligheidsdenken gelden zowel voor het altaar dat we voor een gulzige controlestaat hebben opgericht als voor onze devotie inzake cijfers en voorspellers” (p. 95). Misschien dat deze zin het klimaat van onze huidige samenleving nog wel het scherpst typeert.
Zo wijst dit boek vanuit de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan tenslotte de weg naar de medemens die mijn naaste is en kan het christelijk geloof een belangrijke bron van inspiratie en heilzaam tegenwicht zijn tegen het individualisme en alles wat daar uit voortvloeit. De huiselijk klinkende titel Het onbehagen van juf Ank is wat misleidend: het is een goed leesbare maar wel stevige studie die de aandacht van de lezer vraagt.
Ronald van Steen is universitair hoofddocent bestuurswetenschappen aan de VU en onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum voor criminaliteit en rechtshandhaving. Dit boek Het onbehagen van juf Ank verschijnt in de reeks ‘Verantwoording’, in samenwerking met de Stichting voor Christelijke Filosofie.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
