Water als natuurlijke verdediging
[Recensie] De Hollandse Waterlinie wordt tegenwoordig – terecht – gekoesterd als belangrijk historisch erfgoed. Vervallen gebouwen zijn gerestaureerd en de loop van deze linie staat momenteel duidelijk op de toeristische kaart. Dat is begrijpelijk want de linie loopt door een prachtig Hollands polderlandschap en menig fort is een aangename pleisterplaats tijdens een wandel- of fietstocht langs water, door weilanden omzoomd met bomen. Volgend jaar bestaat de Oude Hollandse Waterlinie 350 jaar en dat feit zal niet ongemerkt voorbij gaan. Sander Enderink publiceerde eerder een boek over de Krimpenerwaard.
Het idee voor deze natuurlijke kering van mogelijke vijanden ontstond in een roerige tijd, namelijk de 80-jarige oorlog die – met de nodige onderbrekingen uiteraard – duurde van 1568 – 1648. Het Oude Hollandse Waterlinie boek gaat voor het overgrote deel in op deze periode en de daarop jaren van de 17e eeuw. De bewogen geschiedenis van ons land met machtswisselingen en de talloze gevechten in die tijd komt uitgebreid ter sprake in relatie tot de waterlinie die begon bij Muiden en via Utrecht naar de Biesbosch liep. Inundaties vonden aanvankelijk rondom steden plaats maar werden later uitgebreid tot het omringende land.
Al lezend wordt duidelijk dat de totstandkoming een moeizaam proces was; de politiek was besluiteloos en dat kwam de uitvoering van de waterlinie bepaald niet ten goede. Bovendien was er in 1672 een tekort aan waterbouwkundige ingenieurs. Een zware storm richtte in 1674 grote schade aan waardoor veel werkzaamheden grotendeels opnieuw moesten worden uitgevoerd. Deze storm is vooral bekend omdat het middenschip van de Domkerk in Utrecht werd verwoest en nooit is herbouwd.
De waterlinie was in feite nooit af: er zijn in de loop der eeuwen talloze veranderingen en verbeteringen aangebracht. In 1816 werd er een nieuwe linie aangelegd maar snelle ontwikkelingen als verder dragend geschut, de uitvinding van de brisantbom en begin 20e eeuw de komst van het vliegtuig maakten de waterlinie in toenemende mate tot een verouderd concept. Aanpassingen als de Stelling van Amsterdam konden met die ontwikkelingen geen gelijke tred houden. In 1951 werd de waterlinie bij koninklijk besluit als “vestingwerken van geen klasse” officieel buiten militair gebruik gesteld.
Het Oude Hollandse Waterlinie boek bestaat uit veel korte paragraafjes die zich gemakkelijk laten lezen en bovendien rijk geïllustreerd zijn: kaartjes, schilderijen en historische tekeningen geven het boek een aangenaam uiterlijk. Het boek is met name interessant voor wie in de oude historische en militaire geschiedenis van ons land is geïnteresseerd.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
