Een verhaal over je plek in de wereld vinden
“Ik vind geen vrede en kan niet strijden. Ik hoop, ik vrees, ik gloei en ben van ijs. Ik ben verlost en kan me niet bevrijden. Ik heb houvast en raak toch van de wijs. Ik voel me levend en gestorven, beide.” (uit: Sonnetten, Francesco Petrarca, vertaald door Frans van Doornen, 1979)
[Recensie] Vriendschap, maar ook onbeantwoorde liefde, onbereikbare liefde, verboden liefde, … liefde in het algemeen zijn een centraal thema in Het portret, een historische roman, een coming-of age-roman, zoals Marga Bruijnis haar debuut zelf noemt. Zij is psychologe en werkt bij de Opleiding Beeldende Therapie aan de Hogeschool. Marga is dol op verhalen: om ze zelf te schrijven, maar ook om ze te lezen. Ze vindt het heerlijk om in de huid van personages te kruipen en om zich te laten meevoeren naar andere werelden en andere tijden. Dat geldt zeker voor Het portret, een historische trip die aanvangt in de zomer van 1477.
Vanuit Zuid-Italië, waar hij met zijn moeder woont, komt Matteo Demetri (Montagna) in de zomer van 1477 aan in Fiorenza, (het huidige Firenze), de nieuwe hoofdstad van het laarsvormige schiereiland. Fiorenza wordt in al zijn geledingen beheerst door de familie De’ Medici maar er is voortdurend onrust. In dit geval wil de familie Pazzi de macht van De’ Medici breken.
Matteo is opgevoed door zijn overbezorgde moeder die hem nooit iets vertelde over zijn vader. Hij telt de dagen af en op zijn twintigste verjaardag gaat hij aan boord voor een enkele reis, richting Noord-Italië. Zijn doel is drievoudig. Officieel gaat hij zijn vriend Fabrizio Ludovici, een goudsmid, opzoeken. Maar, en dat wil hij geheim houden voor zijn moeder, hij wil vooral uitzoeken wie en waar zijn vader is.
Heeft Matteo zijn moeder een rad voor de ogen kunnen draaien of heeft zij zijn bedoelingen kunnen doorgronden?
En de derde reden: hij wil eindelijk wegkomen vanonder de té grote vleugels van zijn moeder. In Fiorenza hoopt Matteo op de onvoorwaardelijke steun van Fabrizio. Aanvankelijk lijkt dit wel zo te zijn, maar de kunstsmid heeft andere problemen. Zijn grote liefde, de mooie Livia Bardi, dochter van een wolhandelaar, is voor hem onbereikbaar en voor zijn ogen ziet hij haar verdwijnen in de armen van Riccardo de’ Pazzi.
Is dit een goede keuze van Livia en haar familie en hoe loopt de machtsstrijd met de familie De’ Medici af? Hoe reageert Fabrizio op het verlies van zijn geliefde?
Ondertussen werkt Matteo zich op in het bankwezen/wisselkantoren en zodoende komt hij in Brugge terecht waar hij in contact komt met een Vlaamse schilder Matthijs Vleminckx, een man die blijkbaar een grote rol speelde in zijn familiegeschiedenis. Kan deze schilder de vader van Matteo zijn? Is er een link: Matteo-Matthijs?
Het is echter allemaal niet zo eenvoudig als het lijkt. Hoe meer antwoorden hij zoekt, hoe meer vragen er bijkomen. Hoe meer hij graaft in het verleden, hoe meer hij twijfelt aan zichzelf en hij beseft dat het een zware opdracht is om een eigen identiteit op te bouwen voor zichzelf als het verleden met een sluier van geheimzinnigheid bedekt blijft.
“We gaan allemaal blunderend door het leven. Zolang je intenties zuiver zijn, is het enige wat je kunt doen, leren van je fouten.”
Firenze is misschien wel de meest besproken en beschreven stad in Italië. En je kan er niet omheen: de familie De’ Medici zal altijd wel ergens een rolletje opeisen. Dat is ook in Het portret het geval. Wanneer je deze indrukwekkende stad gebruikt als decor voor een verhaal over jonge mensen die elk op hun eigen manier op zoek zijn naar zichzelf, op zoek zijn naar hun plaats in de maatschappij, dan heb je, mits het nodige speurwerk, de basis voor een goed boek. De politieke situatie, de rol van de kerk en de paus, de discrepantie tussen de huisvesting van de rijke aristocraten versus die van het gewone volk, … de schrijver heeft het allemaal netjes voor elkaar. Het broodnodige researchwerk heeft Marga zeker gedaan en dat maakt van Het portret een geloofwaardig verhaal. Dat verdient een dikke pluim.
De auteur houdt van mooie metaforen en beschrijvingen van omgevingen, tot in detail uitgewerkt.
“Eindelijk doemde het klooster voor hen op. Wanneer een gebouw een persoon kon zijn dan was dit klooster een vriendelijke oude man, die hen met zijn ronde glas-in-loodramen aankeek, hen verwelkomde met het gebeier van klokken en met zijn schuine overkapping van dakpannen wenkte om binnen te komen in de loggia. Als een hartelijke gastheer, verscholen tussen de half kale bomen, rolde het klooster een tapijt van herfstbladeren voor hen uit. –Kom toch binnen- riep het.”
Naast enkele belangrijke bijrollen nemen Matteo en Fabrizio ongetwijfeld de taak van hoofdrolspelers op zich. Twee verhaallijnen die in vrij lange (misschien soms te lang) hoofdstukken zorgen voor de perspectiefwisselingen. Twee, karakterieel totaal verschillende personages, met hetzelfde doel: een plaats vinden in de maatschappij. Marga laat deze twee karakters op twee verschillende manieren evolueren naar hetzelfde doel en dat geeft de lezer een open blik op het leven in een stad in de 15e eeuw, een welvarende stad met in de achtergrond altijd de dreiging van machtsstrijd tussen rivaliserende aristocratische families.
In de brieven, o.a. die van Matteo aan zijn moeder had ik graag wat meer de schrijfstijl van die tijd gezien. Het komt wat raar over om brieven uit 1477 te lezen in de stijl en het woordgebruik van de 21e eeuw. Dat is niet echt storend, maar het zou alleszins voor de lezer nog een grotere connectie geven met die periode.
Marga is een verhalenverteller met een vlotte pen. Correcte zinnen en een onberispelijk taalgebruik : dat geeft een aangename blik op het geheel en het zorgt voor een vlotte leesbaarheid. Door de perspectiefwisselingen krijg je op het eind van de hoofdstukken soms te maken met een soort van cliffhangers: erg belangrijk voor de continuïteit. Zo blijft de lezer gefocust op het vervolg van het verhaal. Voeg daarbij nog een vleugje humor en je krijgt een netjes afgerond geheel. Toch een kleine kanttekening: her en der heb ik wat foutjes in de tekst ontdekt: naar mijn gevoel zijn die niet storend, maar wel te vermijden.
Je voelt naar het einde toe dat de puzzelstukjes in elkaar vallen. Toch kan ik mij niet van de indruk ontdoen dat het verhaal niet af is. Kan er een vervolg komen op Het portret ? Een vraag die wellicht alleen de auteur kan beantwoorden? Het zal alleszins niet haar volgende boek zijn, want ze wist mij te vertellen dat er geen historische roman volgt.
Marga Bruijnis heeft haar debuut zeker niet gemist. Een boek dat mag gezien, (zeer mooie cover: een door de auteur zelf bewerkt zelfportret van Filippino Lippi (1481-1482, Florence)), én gelezen worden. Het boek werd via Brave New Book in eigen beheer uitgebracht, een moedige maar geslaagde beslissing. Voor de liefhebbers van vlotte historische romans met een geloofwaardig verhaal is Het portret zeker een aanrader. Het portret van Marga Bruijnis geef ik 4 sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
