"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het raadsel van God

Zondag, 23 mei, 2021

Geschreven door: Alister McGrath
Artikel door: Wolter Huttinga

Over wetenschap, geloof en twijfel

De schrijver

[Recensie] De auteur Alister McGrath is een wereldwijd bekend theoloog uit Groot-Brittannië, die de afgelopen decennia een enorme stapel goed verkopende boeken schreef. Internationaal kennen vele studenten theologie hem van zijn handboek Christian theology, an introduction. In Nederland is McGrath in de jaren negentig vooral bekend geworden als voorvechter van de apologetiek door zijn boek Bruggen bouwen. Zijn belangrijkste denk- en schrijfwerk richt zich op de relatie tussen geloof en wetenschap. In dat genre bevinden zich ook zijn boeken gericht op het oeuvre van de bekende atheïst Richard Dawkins.

Thematiek

Dit boek bevat memoires. McGrath kijkt terug op zijn carrière en probeert daarin de centrale wendingen en motieven te duiden. We leren hem kennen als een zeer intelligente en leergierige jongeman die een glansrijke carrière in de biochemie tegemoet gaat. Met steeds de hoogste cijfers en onderscheidingen sleept hij beurzen in de wacht om hogerop te komen, eerst in Belfast en al gauw op het hoogste podium in Oxford.

Kookboeken Nieuws

Hij geniet van de natuurwetenschappen, maar raakt ook in een existentiële crisis. De natuurlijke wereld begon hem leeg en doelloos voor te komen. Hij ontwikkelt zich als geharnast atheïst met een sterk verlangen om een sluitend rationeel wereldbeeld te ontwikkelen, op basis van wetenschappelijke feiten. Een tijd lang fungeert het marxisme voor hem als zo’n omvattende, verklarende visie op de wereld. Aardig genoeg komt dan niet Jezus in zijn leven, maar Karl Popper. McGrath begint de wetenschapsfilosofie serieus te nemen en daarmee de historische en contextuele bepaaldheid van natuurwetenschappelijke theorievorming in te zien. De wereld is te complex om tot één zienswijze te reduceren.

Met deze nieuwe houding begint hij ook de aantrekkelijkheid van het christelijk geloof te zien. Hij stort zich op een studie theologie en betreedt daarmee een voor hem nieuw vakgebied dat hij niet meer los zou laten tot op de dag van vandaag.

Opvallend

Vaak wordt het christenen verweten dat ze zich voor de onzekerheid van deze wereld willen afsluiten en daarom zo hangen aan de waarheid en zekerheid van hun geloof. McGrath beschrijft in zijn levensloop precies het omgekeerde. Hij vertelt hoe zijn atheïstische geloof in zekerheid aan het wankelen werd gebracht en hoe hij met name via de schrijver C.S. Lewis de wereld begon te zien als een complex weefsel, waarin vele onderscheiden identiteiten tegelijk onderdeel zijn van een groter, hoopvol geheel. Zijn ‘bekering’ zou je zo kunnen samenvatten: hij kreeg oog voor complexiteit, onzekerheid en hoop.

Mooie zinnen

“Hoe houden we de dubbelzinnigheid van deze wereld vol terwijl we zo verlangen naar ware helderheid? Dat is in mijn ogen de epistemologische tragedie van de mensheid: we verlangen te weten wat niet met zekerheid te weten valt, en daarom hebben we te doen wat we kunnen om deze wereld en onze plek daarin begrijpelijk te maken.”

Reden om dit boek niet te lezen

Het begint op een gegeven moment erg tegen te staan om alle details van Alister McGraths geslaagde carrière te moeten vernemen. Het is een crisisloze aaneenrijging van summa cum laudes, succesvolle sollicitaties, verkregen studiebeurzen, schouderklopjes, aanbiedingen om bisschop te worden (‘Nee, dank u’) en ga zo maar door. Het voelt niet eens aan als opscheppen, maar het is de meeste mensen denk ik niet gegeven om met veel herkenning de memoires te lezen van iemand wiens leven je zo kan samenvatten: ‘Ik was overal goed in, alles lukte mij altijd en tot slot aten we heerlijke koekjes bij de thee’.

Reden om dit boek wel te lezen

Zoals altijd is McGrath ook hier een heldere schrijver die het christelijk geloof aantrekkelijk weet te presenteren. Verder mogen zijn memoires dan een nogal elitair karakter hebben, ik kon ook wel genieten van de inkijkjes in Oxfordse common rooms, de extreem Britse ontmoetingen met oude wijze proffen, waarin je de geur van afgedragen tweedjasjes en een vers gestopte pijp kunt ruiken.

Eerder verschenen in Trouw