Holocaust op kleine, menselijke schaal
[Recensie] Wendy Lower is een Amerikaanse historica die zich bezighoudt met de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. Zij kwam tijdens haar onderzoeken een foto tegen van een executie in 1941 in Miropol in de Oekraïne. Die intrigeerde haar en zette haar aan om zich in de historische achtergronden van deze gebeurtenis te verdiepen.
Wendy Lower gaat op bezoek in Miropo en iemand wijst haar de plek met de woorden: “Nou, we zijn er, hier is het”. Dit klinkt simpel en nuchter maar deze woorden op deze plaats maken veel in deze historica los. Zij probeert met overlevenden en nabestaanden in contact te komen om zo meer zicht te krijgen op hetgeen zich hier destijds heeft afgespeeld. Deze ‘kleine’ gebeurtenis staat zo model voor wat zich op onnoemelijk veel plaatsen in Europa op grote en kleinere schaal heeft afgespeeld en Wendy Lower plaatst het ook in het bredere kader van die tijd. Ze beschrijft in korte trekken de nazi ideologie en de wijze waarop burgers werden opgepakt en vermoord.
Vervolgens probeert Wendy Lowers de moordenaars te achterhalen en zo ontdekt zij dat er in 1969 aangifte is gedaan. Volgens een reconstructie van en Sovjet commissie die de Oekraïne in 1944 bevrijdde, zijn er 960 burgers door Duitsers omgebracht. Wendy Lowers komt in contact met de kinderen van de fotograaf die erbij was tijdens de executie. De kinderen hebben zijn camera bewaard en deze maakt nu deel uit van een tentoonstelling over de Holocaust. Wendy Lowers haalt president Eisenhower aan die journalisten stimuleerde om foto’s van de Holocaust te maken zodat de wereld de waarheid van het nazisme kon zien. Foto’s stimuleerden ook de ‘vergeldende gerechtigheid’ tijdens de Neurenberg processen die kort na de oorlog plaatsvonden.
Een foto, een gezin en de verborgen werkelijkheid van de Holocaust luidt de ondertitel van dit bijzondere boek dat weer iets toevoegt aan de geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog. Juist het inzoomen op een enkele gebeurtenis en het liefdevolle oog voor de mensen die hier werden omgebracht, brengt het leed van het op zichzelf abstracte begrip Holocaust dichtbij. Het is bijzonder hoe een enkele foto een historica aanzet om zich volhardend in deze geschiedenis te verdiepen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
