Egenwijze en eigentijdse cult roman
[Recensie] Lize Spit (1988) groeide op in Viersel en woont sinds 2005 in Brussel. Ze behaalde een Master Scenario aan het RITS, schrijft daarnaast ook proza en poëzie. Ze publiceerde o.a. in Het Liegend Konijn, De Gids en Das Magazin. In 2013 won ze zowel de jury- als de publieksprijs van WriteNow! Lize geeft scenario-cursussen bij Wisper en is gastdocent Schrijven op de LUCA School Of Arts in Brussel. Ze is gespecialiseerd in AVI-schrijven, leverde teksten voor De Taalbende, de nieuwe taalmethode van Plantyn. Ze is een van de initiatiefnemers van vzw RAW die werkruimte aanbiedt aan jonge schrijvers en filmmakers.
In Eva’s geboortejaar worden in het kleine Vlaamse Bovenmeer slechts twee andere kinderen geboren, allebei jongens. De drie maken er hun hele jeugd samen maar het beste van, tot de puberteit aanbreekt. Opeens ontstaan er andere verhoudingen. De jongens bedenken wrede plannen en de bedeesde Eva kan hieraan meedoen of haar enige vrienden verraden. Die keuze is geen keuze. Dertien jaar na een snikhete zomer die volledig uit de hand loopt, keert Eva terug naar haar geboortedorp met een blok ijs in de kofferbak. Gaandeweg wordt duidelijk dat zij dit keer de plannen bepaalt.
2002
Heel haar jeugd heeft Eva doorgebracht met Pim en Laurens, de enige twee dorpsgenootjes van haar leeftijd. Samen eten ze snoep van bij ’t winkeltje van Agnes, beleven ze de komst van Windows 95 en spelen ze samen voetbal. Eva is ‘één van hen’, ze wordt niet beschouwd als een meisje. Wanneer hun lagere school is afgelopen, staat een mooie zomer op hen te wachten. Maar hun leven en hun onderlinge relatie veranderen helemaal door hun puberteit. Eva menstrueert voor de eerste maal, de jongens ontdekken hun eigen lichaam en ze krijgen meer en meer interesse voor de andere meisjes.
Ze willen Eva graag ‘gebruiken’ om de andere meisjes te benaderen en te ‘keuren’. Maar wat onschuldig lijkt te beginnen, loopt echt helemaal uit de hand.
Heden
Eva wordt uitgenodigd op een feest in haar geboortedorp. Het feest is een eerbetoon aan Jan, die dit jaar op 30 december 30 geworden zou zijn. Eva bereidt haar aanwezigheid op het feest minutieus voor. Ze vertrekt naar haar geboortedorp met een blok ijs in haar koffer. Wat is ze hiermee van plan, en waarom gaat ze niet gewoon binnen op het feestje?
In 63 hoofdstukken neemt Spit je mee in het leven van Eva. Een leven dat diep getekend is door haar jeugd en haar vrienden, haar geboortedorp en haar afkomst. Ieder hoofdstuk kan je bijna beschouwen als een verhaal op zich. En alle samen vormen een mooi geheel. Het verhaal speelt zich enerzijds in het heden af en anderzijds in 2002. En daarnaast zijn er nog hoofdstukken met losse herinneringen en gebeurtenissen. Dit geeft een zeer mooie en aparte dynamiek aan het verhaal.
Wat me opviel bij de inhoudstabel op het einde van het e-book, zijn de titels van de hoofdstukken. Indien het om een hoofdstuk in het heden gaat, staat het uur in de titel, voor een hoofdstuk dat zich afspeelt in 2002, wordt de datum vermeld, wanneer het een hoofdstuk is dat een losse herinnering beschrijft, bestaat de titel uit een los woord. Op deze manier krijg je als lezer bij het begin van ieder hoofdstuk een mooie tijdsaanduiding enerzijds, anderzijds geeft het een idee over de tijdsspanne waarin het verhaal zich afspeelt. Het verhaal behandelt een tijdsspanne van 11 uur in het heden en een dikke maand in 2002.
Het verhaal kruipt traag vooruit, maar Spit weet je toch steeds opnieuw te strikken om vol nieuwsgierigheid verder te lezen. Ze speelt met emoties, flashbacks, ze choqueert, ze tovert een glimlach op je lippen, ze weet je te boeien met haar beeldende schrijfstijl.
“Ik schilde een aardappel, sneed er de geweien af, die in het zonlicht waren gaan groeien.”
In het begin lijkt alles zeer luchtig, een zorgeloos verhaal over Eva en haar vrienden. Maar niets is minder waar, stap voor stap wordt het verhaal ruwer, harder, meedogenlozer. Voor je het weet zit je er als lezer middenin. En dan het einde, bikkelhard. Het heeft een paar dagen nagezinderd. Niets in het boek is zonder reden, de kleur van de cover, de drie tijdslijnen die magistraal met elkaar verweven worden, vragen die Eva zich in het heden stelt, hebben hun oorsprong in het verleden. Zelfs de traagheid van het boek, het tempo van een smeltend ijsblok in december.
“De tijd die een katoenen lapje stof met lichtblauw geborduurd randje, maatje small, zou kosten om in de natuur te verdwijnen, schatte ik ergens tussen die van een krant en een bananenschil – minstens een maand, hoogstens 3 jaar, afhankelijk van de weersomstandigheden.”
Qua genre en thematiek leunt het boek zeer sterk aan bij Wij van Elvis Peeters en De helaasheid der dingen van Dimitri Verhulst. Maar met haar eigen schrijfstijl en de mooie opbouw van haar boek, heeft Spit er een eigen pareltje van gemaakt.
Het Smelt is een rauw, hard, heftig, zwart boek. Een eigenwijze en eigentijdse CULT roman. I
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren