Een Isaac Babel is het niet
[Recensie] Joodse schrijvers wortelen in een lange en rijke traditie. Een onrepresentatief rijtje: Anne Frank, Carl Friedman, Leon de Winter, Jessica Durlacher, Arnon Grunberg, Marcel Proust, Elias Canetti, Philip Roth, Chaim Potok, Isaak Babel, Nathan Englander, Isaac Asimov, J.D. Salinger. Zij produceerden briljante boeken die in het collectieve geheugen gegrift staan. Eric Wasserman beklijft in dat geheugen nog niet. De vraag is of hij nu met Het tijdelijke leven zichzelf daarin een plaats verovert.
Laten we wat stijlkenmerken van ‘Joodse schrijvers’ die Wasserman in dit boek ook hanteert, naast zijn voorgangers leggen. Humor bijvoorbeeld, zoals gebruikt in het eerste verhaal Volgend jaar in Kona. Als we uit ons rijtje hierboven Leon de Winter als minst humoristische schrijver kiezen, dan nog is zijn schaarse humor beter dan de onhandige pogingen tot leuk doen die Wasserman in Volgend jaar in Kona onderneemt. Leuk doen is nooit, maar dan ook nooit leuk. Hier komen we voor de schrijver op een onvoldoende uit, helaas.
Een ander stijlelement: cultuurclash. In Nina de bruikbare maakt Wasserman het onoverbrugbare verschil tastbaar tussen een jonge vrouw die in Amerika woont, en haar geëmigreerde moeder uit Rusland. Moeder leeft nog in de oude traditie en begrijpt niets (bewust of onbewust) van haar dochters leefstijl. Een harde botsing is het gevolg, pijnlijk voor beide partijen en voor de lezer met afschuw invoelbaar. Prima verhaal: hier verdient hij pluspunten.
De ultieme test dan: emotionele diepgang. Daarvoor wenden we ons tot de woordkunstenaar Isaak Babel. In De rode ruiterij laat Babel zien hoe het Russische rode leger los gaat tegen hun vijanden, maar ook onder elkaar. In ongekend kleurrijke taal, maar vooral met diep inzicht in de basisemoties van de mens, houdt Babel ons de verschrikkingen van de oorlog, en het leven in het leger voor.
Stilistische kwaliteiten van dit niveau vinden we in Het tijdelijke leven niet, maar onze lat ligt door de held Babel aan de hoge kant. Wasserman slaagt er zeker in de gemoedstoestand en drijfveren van personages (subtiel) in zijn verhalen te verwerken. In het verhaal Hereniging bijvoorbeeld, waar twee oude geliefden elkaar terugzien, en meteen oude ergernissen opspelen:
“Mia neuriede mee met de radio. Howard niet. Nadat hun huwelijk was gestrand, was Mia naar eigentijdse muziek gaan luisteren: Huey Lewis en the News, Duran Duran, Wham!, Hall & Oates. Ze houdt tenminste nog van de Beatles, dacht Howard. Voor hem was er niet veel meer bijgekomen, na de muziek van zijn jeugd: Bob Dylan, de Grateful Dead, Creedence Clearwater Revival. Hij kon zelfs niet genieten van de nieuwe systhsizer-songs van Springsteen – het was gewoon niet hetzelfde…
Hij werd stapelgek van dat Cyndi Lauper-liedje. Hij zette het zijraampje een gleufje open om de muziek met wat windgeruis aan te lengen.”
Een prachtig gelaagd verhaal uit de bundel is Een Sandy Koufax is hij niet. Daarin gaat het oudere echtpaar Sid en Leah naar de synagoge voor Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar). Toevallig is daar ook Steve Salomon, een succesvol honkballer die breeduit in de media heeft aangekondigd dat hij de belangrijke wedstrijd van vandaag niet zal spelen wegens Rosj Hasjana. Sid is daar zeer verontwaardigd over, wat denkt dat verwende rijkeluisjochie wel? Spelen moet hij, de club de overwinning brengen. Sid’s grote voorbeeld in het leven is Sandy Koufax, een legendarisch honkballer uit de 60er jaren die wél principes had. Sid verliest daarbij uit het oog dat het weigeren om te spelen van Salomon juist wel getuigt van principes. ‘Toevallig’ ontmoeten ze elkaar in de rookruimte, en wisselen wat woorden. Salomon is oprecht, maar dat wil Sid niet zien. Als Sid later thuis over de ontmoeting vertelt, zegt hij: “Die Salomon, een Sandy Koufax is hij niet.” Een prachtverhaal vol dubbele bodems en moralen.
Wasserman scoort al met al een dikke voldoende op de Schaal van Schrijven. Weliswaar moet hij groeien: een Isaak Babel is hij nog niet. Maar dat kan absoluut komen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles en Nico’s recensies
