"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Het verhaal van de kat die boeken wilde redden

Dinsdag, 17 november, 2020

Geschreven door: Sosuke Natsukawa
Artikel door: Liliën LP

Een aanwinst voor de lezer

[Recensie] Eind vorig jaar heb ik mijn eerste en tot nu toe enige boek gelezen van een Japanse auteur. Ik heb enorm genoten van Reisverslag van een kat van Hiro Arikawa. Toen ik Het verhaal van de kat die boeken wilde redden van Sosuke Natsukawa zag, moest ik het boek hebben.

Rintaro Natsuki is een Japanse jongen van een jaar of 17, 18. Hij zit in de vijfde klas van de middelbare school. Hij is een gewone tiener: klein van postuur, bebrild met dikke glazen, stil en teruggetrokken. Zijn ouders zijn gescheiden toen hij nog erg jong was. Na de dood van zijn moeder is hij bij zijn grootvader ingetrokken. We weten niet waar zijn vader is. Verder heeft hij een tante die hij niet kent. Zo aan de oppervlakte lijkt grootvader een stugge man die slechts zijn plicht vervult door zijn kleinzoon in huis te nemen. Dan overlijdt hij en Rintaro blijft alleen over. Hij erft de kleine antiquariaat van zijn grootvader. Maar tante vindt dat hij de winkel moet verkopen en met haar mee moet.

‘Daiōjō, hij is een zachte dood gestorven’, zei de arts. Rintaro reageerde aangedaan op die raadselachtige woordcombinatie van ‘gaan’ en ‘leven’. Hoe konden die twee woorden samen ‘sterven’ betekenen? ’ Pag. 11

Rintaro trekt zich tot de verhuizing terug in zichzelf en doolt rond in de Natsuki Boekhandel. Rintaro ziet zichzelf als een simpele hikikomori. Natsukawa gebruikt Japanse termen in het boek, de een is makkelijker te raden dan de ander. Hikikomori betekent volgens Wikipedia letterlijk sociale terugtrekking. ‘…is een neurologische sociale conditie ontdekt in Japan waarbij een persoon, meestal een jongere student, zich sociaal volledig terugtrekt.’ Slechts een handjevol mensen komen langs, waaronder de ontzettend slimme en sportieve oudere leerling Ryota. Hij komt graag in de boekhandel waar meesterwerken uit de wereldliteratuur te vinden zijn. De andere persoon die ook nu vaker langskomt, is Rintaro’s klasgenote die klassenvertegenwoordigster is. Sayo Yuzuki is duidelijk een product van de Japanse cultuur en houding ten opzichte van school. We kennen allemaal de verhalen wel van 200% je best doen en dat falen geen optie is. Falen leidt vaak tot zelfmoord, omdat zulke zwaktes niet worden getolereerd. Sayo wil dat Rintaro uit zijn melancholie komt en tot de verhuizing wel naar school gaat om aan zijn toekomst te werken.

Heaven

De houding van Sayo kan kil overkomen op ons Westerlingen. De mate van discipline daar is ons erg vreemd. Zeker na het overlijden van grootvader, Rintaro’s enige bekende familie, zouden we niet opkijken van Rintaro’s behoefte om alleen te zijn. En een korte pauze van school hoort daar bij. Niet in Japan. Zowel Ryota als Sayo noemen hem in feite lui en zijn behoefte aan terugtrekking decadent.

Dan loopt er opeens een cyperse kat in de winkel. Alsof dat al niet gek genoeg was, kan deze kat praten! Tijger vraagt Rintaro om zijn hulp bij het bevrijden van duizenden boeken die zijn opgesloten. ‘‘Je zegt dat je mijn hulp nodig hebt, maar…’ […] ‘Het spijt me, ik denk niet dat je iets aan me hebt.’ […] ‘Geeft niet. Ik wist al dat je een neerslachtige thuiszitter bent, een miezerige, nutteloze snotaap, maar toch vraag ik je om deze gunst.’ […] ‘Hou je niet van boeken?’ Kalm onderbrak de cyper Rintaro’s gesputter. […] ‘Natuurlijk hou ik van boeken,’ zei [Rintaro] uiteindelijk. ‘Wat houdt je dan nog tegen?’’ Pag. 28-29

‘’Boeken bezitten kracht,’ had zijn grootvader dikwijls gezegd. Om eerlijk te zijn was de oude man nogal zwijgzaam geweest, maar als hij over boeken sprak leefde hij plotseling op en speelde er een lach in zijn ogen, raakte hij enthousiast en vlogen de woorden uit zijn mond.’ Pag. 24

Samen met Tijger gaat Rintaro op pad. Ze moeten door vier doolhoven heen om vier opdrachten te vervullen voordat alle boeken zijn bevrijd. Ik dacht eerst dat de boeken die gered moesten worden, de boeken in de boekwinkel zelf waren. Met andere woorden, het voortbestaan van de antiquariaat te garanderen. Maar dat blijkt dus niet het geval te zijn. Ik krijg heel sterk het gevoel dat er een groot verschil is in de Japanse en Nederlandse leescultuur. Het lijkt erop dat Japanners weinig tijd hebben om te lezen en toch kennis willen opdoen. Wij zijn relaxter en maken tijd om te lezen. Het bestaan van deze leesclub is daar een goed voorbeeld van. Boeken zijn een permanent deel van ons leven en daar besteden we veel tijd en aandacht aan.

‘‘Deze boeken zijn belangrijk voor me. Ik durf zelfs te zeggen dat ik van ze hou. Is het zo abnormaal om zulke kostbaarheden goed op te bergen achter slot en grendel?’ ‘Zo zijn het geen boeken meer, maar lijken het kunstobjecten. Als u ze wegbergt achter stevige sloten, kunt u uw eigen boeken niet eens makkelijk tevoorschijn halen om in uw handen te houden. […] Je hebt een boek niet uit als je het één keer hebt gelezen. Pas als je het gaat herlezen…’’ Pag. 46

Ik heb favoriete boeken die ik al zo’n twintig jaar zeker eens per jaar herlees. En iedere keer is het weer als nieuw en ontdek ik weer iets. In het hele boek staan er mooie stukken tekst die een lezer, een boekenwurm weten te raken.

Naast een dappere tocht om boeken te bevrijden, is deze tocht ook een persoonlijke pelgrimage voor Rintaro. Hij leert achteraf zijn grootvader beter kennen en merkt hoeveel deze man van hem hield. Daarnaast leert Rintaro dat een hikikomori zijn misschien niet de meest vervullende manier van leven is.

Het verhaal van de kat die boeken wilde redden heeft mij als gulzige lezer weer doen beseffen waarom ik lees. Waarom lezen een prachtige activiteit is, een manier om je leven te verrijken en niet mag verdwijnen. Niet uit je eigen leven, maar ook niet uit de maatschappij. Laatst had ik nog een discussie over niet-essentiële winkels die tijdelijk de deuren moeten sluiten in het kader van de coronamaatregelen. Wie bepaalt wat een niet-essentiële winkel is? Voor mij is lezen een eerste levensbehoefte, een extra wijze om mijn leven mooier te maken. Voor mij is een boekwinkel dus essentieel. Ik ga niet dood zonder boeken, maar mijn leven verarmt wel.

Het verhaal van de kat die boeken wilde redden van Sosuke Natsukawa vind ik een aanwinst voor de lezer. Het verhaal laat je even stil staan bij waarom je leest en hoeveel plezier en kennis je eruit kunt halen. Met een vier sterren echt de moeite waard om te lezen.

Eerder verschenen op Perfecte Buren