Overzicht van ons huidige menszijn
[Recensie] Dit boek heeft in feite een klassiek religieuze inslag doordat Esther van Fenema de zeven hoofdzonden als uitgangspunt voor haar beschouwende analyse van de moderne mens in de hedendaagse samenleving neemt. Deze inzet is voor wie ‘daar niet zoveel mee heeft’ echter niet storend om het zo maar te zeggen. De zeven hoofdzonden – want deze kennis kan niet als algemeen bekend worden verondersteld – zijn:
- superbia – hoogmoed
- acedia – luiheid, onverschilligheid
- avarita – hebzucht
- gula – onmatigheid
- luxuria – lust
- ira – woede
- invidia – afgunst
Vacuüm
Hier wordt door Esther van Fenema een woord aan toegevoegd, namelijk: vacuüm – leegte omdat deze onze moderne levensstijl typeert. Deze innerlijke leegte is het gevolg van de zeven hoofdzonden waardoor veel mensen vandaag het ware geluk niet kunnen vinden of dit zoeken in uiterlijkheden die na korte of langere tijd niet echt diepe bevrediging geven. Zo is dit boek Het verlaten individu “een persoonlijke zoektocht naar het antwoord op de vraag waarom we zijn geworden wie we nu zijn” (p. 12). De ondertitel Waarom voelen we ons zo leeg? legt de titel van het boek nader uit.
Wat wel iets meer uit de verf had mogen komen is het gegeven dat het woord ‘zonde’ ten diepste een religieus woord waarin de gebroken relatie tot God wordt uitgedrukt. Zonde betekent – simpel gezegd – dat mensen vaak moedwillig, maar soms ook door een tekort aan zelfreflectie, hun eigen gang gaan en zich niet houden aan de voorschriften die God hen heeft gegeven voor een goed en harmonieus leven.
Iedere hoofdzonde begint met een korte introductie waarin het desbetreffende woord wordt uitgelegd, gevolgd door een kopje ‘cultuur’ waarin de auteur laat zien waar dit begrip in de bijbel, klassieke mythologie, literatuur, muziek, schilderkunst en film voorkomt.
Vervolgens komen ervaringen uit de psychiatrische praktijk ter sprake in de beschrijving van cases,waardoor het algemene betoog over mens en samenleving concreet menselijke trekken krijgt. Met een conclusie, waarin Van Fenema een religieuze duiding geeft, wordt iedere hoofdzonde afgesloten.
Van de zeven hoofdzonden zijn de hebzucht en de onmatigheid tegenwoordig misschien wel het meest dominant aanwezig. Hebzucht is “het ontspoorde verlangen naar macht, geld, rijkdom of bezit ten koste van de ander” (p. 79). Onmatigheid wordt in de conclusie scherp gekarakteriseerd in de zin: “We zijn verslaafde consumenten, vastgeketend in de industriële hel” (p. 147).
Het verlaten individu is een belangrijk boek omdat het een heldere en bondige analyse biedt van de moderne mens in de context van de huidige samenleving. Het boek is beschrijvend en signaleert tendensen en is niet belerend, ondanks de religieuze inslag zou ik bijna zeggen. Deze benadering geeft juist diepgang en draagt bij aan het betoog. Het verlaten individu biedt een goed en scherp geformuleerd overzicht van onze moderne levensstijl.
Esther van Fenema was psychiater in het LUMC en heeft nu een eigen praktijk voor high performers en is tevens werkzaam in de GGZ. Eerder verscheen van haar Waarom kan ik niet gewoon gelukkig zijn? Tevens is zij columniste in Trouw en de Volkskrant.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
