Als het net even anders was gegaan
[Recensie] Leeftijdsgenoot en ‘Vlaams Hagenees’ Michiel Janzen is als auteur toe aan het laatste deel uit de Otto Skorzeny trilogie. Zijn grote fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog heeft ervoor gezorgd dat hij feiten en fictie kon laten samensmelten tot deze ‘Faction-serie’, die nu met de release van Het Vierde Rijk zijn voltooiing heeft bereikt. In december 2020 las ik ook al De jacht op de Führer.
In 2005 overleed historicus, journalist en directeur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, Dr. Loe de Jong. Het grootste deel van zijn leven hield hij zich bezig met het beschrijven van de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn bekendste werken waren de veertien delen van Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog.
Zowel De Jong als auteur Janzen hebben een fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog. Beiden hebben tevens veel kennis van allerhande aspecten uit deze periode, gebruikmakend van de documentatie uit deze gitzwarte periode. Daarnaast hebben ze allebei een aantal ‘dikke pillen’ uitgegeven, die de moeite waard zijn.
Het verschil en de keerzijde zit hem in de uitwerking hiervan. Daar waar de Jong veel kritiek ontving op zijn partijdige benadering van zaken en presenteerde hij zijn eigen normen en waarden omtrent ‘goed’ en ‘slecht’ als feiten, blijft Janzen fier overeind. Ook al verweeft hij feiten en fictie tot een kunstig geheel, de basis mag vertrouwen op een sterk fundament van feitenkennis op historisch vlak. Daarnaast kiest hij nergens partij en velt hij nergens een moreel oordeel. Dat is prijzenswaardig.
In zijn nawoord vraagt hij hier begrip voor. Hij heeft vooral de menselijke kant van de leiders van het Germaanse Rijk willen tonen. Zonder enige vorm van sympathie of begrip heeft hij wel de vertwijfeling, de hoop, het vertrouwen en de visie van deze groep Nazi’s ongenuanceerd in beeld gebracht.
Het verhaal gaat over de ineenstorting van het Derde Rijk in het voorjaar van 1945. In hartje Berlijn zitten de Führer en zijn getrouwen gemangeld tussen twee opgerukte geallieerde troepenmachten. De Russen en de Westerse geallieerden willen allemaal hetzelfde: Adolf Hitler levend in handen krijgen.
De lichamen van Hitler en Eva Braun worden vervolgens gevonden en in werkelijkheid ontstaan er speculaties over het feit of het hier echt om deze mensen gaat. In het hoofd van auteur Michiel Janzen is het luitenant kolonel van de Waffen-ss Otto Skorzeny (Ik blijf ten onrechte Sarkozy lezen) die een plan bedenkt om de Nazitop levend uit Berlijn te krijgen.
De vele verhaallijnen met goed uitgewerkte personages van het Britse, het Amerikaanse, het Duitse en het Russische leger, zijn een genot om te lezen. Nergens nodeloos ingewikkeld en nergens eendimensionaal. Een gedegen set verhaallijnen, verrassende plotwendingen en naast geschiedenislessen ook ruimte voor avontuur en spanning. Daarmee scoort ook dit laatste deel hoog.
Nog punten van kritiek? Ruimte voor verbetering op het eind-redactionele vlak. Een aantal keren bevatte een zin dubbele hulpwerkwoorden of persoonsvormen. Twee keer ‘we’ of ‘heeft’ op een andere plek in de zin. Ja, dat is muggenziften van mijn kant en het valt mij als nauwkeurig lezer op.
Daarnaast vond ik het soms iets te toevallig dat alle partijen het spoor weer wisten te vinden waardoor er een rendez-vous van wereldmachten ontstond, vanuit vele uithoeken van onze aardbol. Bovenal een waardig slot van een geweldig aanbevelingswaardige trilogie. Vol spanning kijk ik uit naar de volgende plannen van auteur Michiel Janzen.
Ik geef Het Vierde Rijk dan ook vier sterren.
Persoonlijke songtekst:
‘We weten allemaal dat Hitler heeft verloren
We zijn toen van de tirannie gered
Maar zou ik anders ook een lied doen horen
Een bloed- en bodemlied of juist één van verzet
Zou er in zulke uitzichtloze tijden
Nog iets bestaan als hier en daar een sprank
Van moed en hoop, die boeken doet verspreiden
Jan Campert en Van Randwijk, Anne Frank?
Zou dan het goede, schone, ware nog bestaan
Als het net even anders was gegaan’
(Herman van Veen – ‘Als het net even anders was gegaan’)
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
