In eenzaamheid gestorven
[Signalering] Sinds 2002 wordt in Amsterdam en daarbuiten, aan overledenen bij wie anders niemand hun uitvaart zou bezoeken, een bijzonder saluut gebracht. Dichters schrijven voor iedere eenzame uitvaart een gedicht en lezen dat bij de uitvaart voor. Het idee daarvoor is afkomstig uit Groningen, waar de toenmalige stadsdichter Bart FM Droog dit tot zijn taak als stadsdichter rekende.
Sinds 2006 is het Amsterdamse initiatief ondergebracht in een stichting, Eenzame uitvaart, die als doel heeft: een waardig en respectvol afscheid bieden aan overledenen, die het ontbreekt aan familie, vrienden of een sociaal netwerk. Dit vanuit de gedachte dat ieder mens de moeite waard is om over na te denken en het verdient om met speciaal voor hem of haar gekozen woorden begraven te worden.
In de loop der tijd breidde de Stichting haar werkgebied uit naar Den Haag en Rotterdam. Daarnaast werden vergelijkbare initiatieven ontplooid in Antwerpen, Leuven en Utrecht, en rekenen tal van stadsdichters het tot hun taak eenzame doden op hun laatste tocht te vergezellen, onder andere in Nijmegen, Zaanstad, Hengelo, Arnhem, en uiteraard nog altijd in Groningen.
Dichters van dienst
Elk van deze steden heeft een groep van dichters die bij toerbeurt zorgen voor een zo persoonlijk mogelijk gedicht en, samen met de coördinator, de begrafenis bijwonen en tijdens de plechtigheid het gedicht voorlezen.
In Amsterdam startte F. Starik in 2002 met dit initiatief, in Antwerpen was dat in 2009 Maarten Inghels. Ze vonden een groot aantal dichters bereid toe te treden tot de ‘pool des doods’. Hester van Hasselt interviewde twaalf van deze dichters. Ze vertellen over hun motivatie om mee te werken en laten zien hoe moeilijk het soms kan zijn een gedicht te maken: door het ontbreken van informatie, door de omstandigheden bij het overlijden of de emoties die het bij hen zelf op kan roepen.
Van elke dichter is een zwart-wit foto opgenomen en één van hun gedichten voor de Eenzame uitvaart. Vaak komt dat in het interview al ter sprake. Enkele zwart-wit foto’s’ van één van de uitvaarten en losse kleurenfoto’s die eenzaamheid symboliseren maken er een stemmig boek van. De foto’s in het boek zijn gemaakt door Bianca Sistermans.
Uit de inleiding van Hester van Hasselt en Bianca Sistermans:
“Hier besta ik wil eenzaamheid niet alleen zichtbaar maken, maar ook laten zien hoe poëzie de pijnlijke plekken in ons bestaan weet te raken, en hoe de dichters van de Eenzame uitvaart woorden vinden voor een laatste groet, een gebaar van medemenselijkheid.
De dichters die zij spraken zijn:
Menno Wigman, Anneke Brassinga, Eva Gerlach, F. Starik, Ester Naomi Perquin, Maarten Inghels, Joke van Leeuwen, Kees ’t Hart, Neeltje Maria Min, Bernard Dewulf, Maria Barnas, Willem Brands.
(Het boek werd uitgegeven in 2017. Wim Brands was toen al overleden. Helaas zijn sinds die tijd ook F. Starik en Menno Wigman ons ontvallen).
Meer horen en lezen?
Op de site van de Stichting Eenzame Uitvaart staat van elke eenzame uitvaart een verslag en het gedicht dat de dichter van dienst heeft gemaakt en uitgesproken. Sinds de dood van F. Starik en zijn opvolger Menno Wigman is de taak van coördinator overgenomen door Joris Van Casteren.
Een poëziepotcast met Menno Wigman, die grotendeels over de Eenzame uitvaart gaat, kun je hier beluisteren. Dit is de eerste aflevering van De Poëziepodcast van VN, SLAA en Splendor, door Daan Doesborgh.
—
Eerder verschenen op Mijn boekenkast
