"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Hier gebeurt niets

Zondag, 18 maart, 2012

Geschreven door: Chris Rippen
Artikel door: Rein Swart

Leven zonder greep

In vier delen, die steeds verder teruggaan in de tijd, wordt een portret geschetst van Wolter Greve, die net als de auteur Chris Rippen (1940) in de buurt van de sint bavokerk in Haarlem is opgegroeid. Zijn ouders zijn gereformeerd in een verder zeer katholieke omgeving. Hoewel hij ook met katholieke jongens voetbalde, was er toch een verschil. ‘Niemand deed het erom, maar er was een wereld van termen en rituelen waar zij, de niet-katholieken, buiten stonden.’ Dat maakte hen echter niet tot tweederangs burgers. Aan hun geloof ontleenden ze juist exclusiviteit.

In het eerste deel, Zesenvijftig, dat verwijst naar de leeftijd van de hoofdpersoon, is Greve voor een feestelijke bijeenkomst voor zijn baas, uitgever Ludo, terug in zijn geboorteplaats. Hij heeft zich voorgenomen om nog eens door de oude wijk te lopen. Een lichte tia vlak voor zijn toespraak gooit echter roet in het eten. Het komt daardoor niet meer tot een nachtje samen met Marina, zijn jongere vrouwelijke collega in een badhotel in Zandvoort.

In het deel Eenendertig woont Wolter met zijn gezin in Friesland en werkt daar in het onderwijs. Zeventien betreft een hilarisch verhaal over een gemengd christelijk vakantiekamp op de Veluwe. Twaalf ten slotte, speelt zich af in het eerste jaar van de middelbare school. Wolter, de een na jongste in het gezin van vier kinderen, durft zijn slechte paasrapport niet thuis te laten zien, een situatie die escaleert, van kwaad tot erger gaat.

Hier gebeurt niets is een tijdsdocument van een gereformeerde opvoeding in de jaren vijftig – met een inwonende oma die lijdt aan aderverkalking – en de verdere gevolgen daarvan. Het is een poging door te dringen in een verleden dat verloren gegaan is. Een vierluik over verloren tijd, kopt de achterflap dan ook. De gereformeerde opvoeding heeft zijn vernietigende werk gedaan. ‘De zonde’ en ‘het boze’ drukten zwaar op de gemeenschap en op Wolter, die het zondebesef al vroeg ingepeperd heeft gekregen. Berouw tonen was hem te gemakkelijk, waardoor het kwaad en de onmacht daar iets tegen te ondernemen maar bleven doorsudderen. Op het eind komt de emotie vrij. De jongen die een week lang op zijn kamer moet blijven vanwege een slecht rapport, vlucht op Goede Vrijdag, als zijn ouders op een condoleance bezoek gaan, met de nieuwe bal, die als beloning moest dienen voor zijn cijfers, het huis uit om te gaan voetballen met buurtgenoten. Daarbij belandt de bal in de gracht en duurt het lang voordat hij die weer terug heeft Hij is daardoor te laat voor de sobere lijdensdienst en dat is weer een reden voor nog meer straf. Een einde dat in de buurt komt van de sombere, Calvinistische sfeer aan het einde van Reve’s De avonden.

Kookboeken Nieuws

De roman is erg cerebraal en uitgeschreven en kent weinig humor of, op het einde na, tot de verbeelding sprekende passages. Dat heeft wellicht ook te maken met de afstandelijke hoofdpersoon. Pas in de laatste twee delen is de toon lichter. Een verklaring hiervan kan zijn dat jeugdherinneringen vaak de ballast aan gedachten missen en het best bewaard zijn gebleven in het hoofd van de schrijver.

Het motto: ‘Iemand zal toch toe moeten zien dat alles voorbij gaat’ is ontleend aan het gedicht Al die mooie beloften van Rutger Kopland. De regel is meerduidig, maar drukt in deze context de vergeefsheid uit van het gereformeerde ideaal. De (zelf)kastijding heeft geen resultaat opgeleverd, de uitverkiezing werd niet beloond.

Het motief van vergeefsheid is heel duidelijk in het verhaal verweven, dat veel woorden nodig heeft en kronkelige omwegen maakt. Het gewicht dat aan de vele gebeurtenissen moet worden toegekend, wordt aan de lezer overgelaten, maar die weet nauwelijks waar het verhaal naar toe gaat. Ondanks een ontroerend einde is de roman als geheel genomen te flets en te wijdlopig om de lezer voor zich te winnen.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.