De ware schaal van Nederland
[Recensie] Als vervolg op de Historische Atlas NL (2019) hebben Martin Berendse en Paul Brood ook een Historische Streekatlas NL samengesteld. Het woord atlas heeft hier de brede betekenis van een verzameling afbeeldingen van een stad of streek. Net als de eerste Atlas laat deze aan de hand van kaarten, schilderijen en archiefstukken zien hoe de Nederlandse streken door toevalligheden zijn ontstaan.
Het boek verklaart de historische achtergrond van de gewesten, kwartieren, graafschappen, baronieën, eilanden en polders in de delta van Schelde, Maas en Rijn die samen Nederland vormen. Ook vertellen de auteurs hoe hun namen zijn ontstaan. Zo zou ‘Veluwe’ zijn afgeleid van het Germaanse woord ‘falwa’ dat bleek of vaal betekent en in de middeleeuwen Felua is geworden. Waarom noemen mensen zich West-Fries of Zaankanter? Waar komen de soms wonderlijke namen van nieuwe fusiegemeenten vandaan?
Een interessant voorbeeld is de gemeente Vijfheerenlanden, een fusie in 2019 van een Utrechtse en twee Zuid-Hollandse gemeenten, die bij de provincie Utrecht is gevoegd. De naam verwijst naar vijf historische heren die elkaar vonden in de strijd tegen het water dat uit de rivieren in het Gelderse achterland in hun landen voor problemen zorgde.
Het boek is mooi en vooral functioneel geïllustreerd, en heeft een onmisbaar en toegankelijk overzicht van begrippen. Een boek dat de brede betekenis van het woord atlas volledig waar maakt.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
