Een ode aan het vissen
[Recensie] Hoe ik de vissen ontmoette van Ota Pavel (1930-1973) is een zeldzame parel. In onweerstaanbare verhalen roept de Tsjechische auteur een wereld op waarin het hengelen centraal staat en fileert hij het moeizame, geduldig dobberend bestaan van de visser. Wat hij bovenhaalt is literatuur van de hoogste kwaliteit.
Meesterwerk
Uitgevers toeteren vaak over een ‘onbekende topper’ uit vroegere tijden of een ‘vergeten auteur’ die ze ontdekt hebben. Doorgaans is dit niet meer dan een marketingtruc. En toch. Af en toe komt een meesterwerk pas na verloop van tijd bovendrijven. ‘Hoe ik de vissen ontmoette’ is zo een zeldzame parel en de vroeg overleden Ota Pavel geniet niet de bekendheid van Klima, Havel of Hrabal. Wie bij het horen van deze auteurs instemmend knikt, zal door Pavel evenmin teleurgesteld worden. Uitgeverij Koppernik en vertaler Edgard de Bruijn komen de eer toe om dit meesterwerkje in een fraai uitgegeven Nederlandse uitgave bezorgd te hebben.
De verhalen in Hoe ik de vissen ontmoette spelen zich af tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog op het Tsjechische platteland. De drie belangrijkste personages zijn het ik-personage, een jong kereltje die leert van het leven te genieten om vervolgens de kwetsbaarheid ervan te betreuren; zijn ontembare Joodse vader, visser, jager, rokkenjager en kampioen-stofzuigerverkoper; en Karel Prošek, veerman, stroper, en bedreven in alle trucs die een aspirant-visser wil leren.
Inhalige molenaar
De bundel vormt een geheel, maar elk verhaal kan ook op zichzelf gelezen worden. Mijn persoonlijke favoriet is ‘De lange mijl’. Het hoofdpersonage beschrijft erin hoe hij met zijn broers Hugo en Jirka probeert te overleven terwijl het noodlot hen achtervolgt. “Toen hij (Hugo) later naar het concentratiekamp vertrok, boog hij met zijn mooie gezicht over mijn bed, drukte zijn warme handen tegen mijn wangen en vertrouwde me fluisterend een bijzonder geheim toe: ‘Als jullie het echt heel slecht hebben, ga dan naar de molen van Koníček om de oude karper te halen.’” Het hoofdpersonage slaagt er, niet zonder moeite, in om de karper te vinden én te vangen. Eind goed, al goed. Maar dat was buiten de waard gerekend, in dit geval de inhalige molenaar die zich de karper toe-eigent. Het verhaal is exemplarisch voor de hoop en de tragiek die zo kenschetsend is voor Pavels verhalen.
Dit boek is een ode aan het vissen, een aanstekelijke bundel verhalen waarvan de kwaliteit buiten kijf staat. Zoals Jan van Mersbergen in het voorwoord aanhaalt laveren de verhalen tussen genadeloos, maar met de nodige humor mislukken en moderne sprookjes. En je hoeft overigens helemaal niks met vissen te hebben, integendeel. Gaat het trouwens wel écht over vissen? Zoals het hoofdpersonage al helemaal in het begin opmerkt: vissen is vrijheid.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
