"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Holodomor

Woensdag, 25 oktober, 2017

Geschreven door: Patti Gomme
Artikel door: Marjon Nooij

Een toegedekte en ontkende genocide

“Niemand heeft zoveel verbeelding dat hij zich de werkelijkheid kan voorstellen,” schrijft Patti Gomme in haar studie Holodomor, Stalins genocide in Oekraïne 1931 – 1933. Stel duizend willekeurig gekozen mensen de vraag of ze weten wat Holodomor betekent, de kans is bijzonder klein dat je het juiste antwoord krijgt.

De geschiedenis van Oekraïne is deels bepaald door de rijke, vruchtbare landbouwgronden, ijzer- en staalindustrie, graan, vee, steenkool en erts. Vele volken hebben het land bevolkt en het land is vaak veroverd en bezet door buurlanden, met name door Rusland. Ten koste van Oekraïne wilde Rusland zijn territorium uitbreiden. De bevolking heeft veel te maken gehad met meedogenloze terreur.

De Russische Revolutie in 1917 had tot gevolg dat er ook in Oekraïne een burgeroorlog uitbrak met massaslachtingen als gevolg. Een aantal jaren later werden onder het bewind van Stalin de ‘koelakken’ (rijke, succesvolle en vaak ook intelligente boeren) door de propaganda bestempeld als demonische aartsvijanden, die geëlimineerd dienden te worden. Hun landbouwgronden werden afgenomen, evenals de gewassen en het vee. Alles diende te worden ‘gecollectiviseerd’. Er werden massa-executies uitgevoerd op notabelen en priesters. De koelakken werden gezien als klassenvijand en in groten getale gedeporteerd naar de ‘goelags’ op de taiga’s in Siberië; de ‘dekoelakisatie’.

Gruwelijke omstandigheden

De inbeslagname van de oogsten in 1931 was de belangrijkste oorzaak van de Holodomor, de kunstmatig gecreëerde hongersnood die plaatsvond van 1931 tot 1933. ‘Holod’ betekent honger en ‘domor’ uitroeien; met een pijnlijke, wrede dood als gevolg. Elk moreel bewustzijn verdween. Mensen begingen daden die ze onder normale omstandigheden zouden verafschuwen.

“De omvang en gruwelijkheid ervan tarten het menselijk voorstellingsvermogen,” schrijft Patti Gomme. “Gruwelijk vooral door de methode van uitroeien: hongersnood, georganiseerd door de eigen machthebbers. Het resultaat was het lijden en de dood van miljoenen onschuldige mensen. Het was een hongersnood die deel uitmaakte van een politiek beleid dat de triomf moest verwezenlijken van een ideologie: het marxisme oftewel de dictatuur van het proletariaat”.

Getuigenissen

In Holodomor is een hoofdstuk opgenomen met getuigenissen die ontleend zijn aan het gedachtenisboek Het jaar 1933: honger, dat alleen in de Oekraïense taal is verschenen. Het bevat zéér schrijnende verhalen van mensen ondanks de honger en vernederingen hebben weten te overleven. De laatste getuigen zijn nu zo goed als allemaal al overleden. De Holodomor zou als één van de meest omvangrijke genociden de geschiedenis ingaan. Hoewel het toch tachtig jaar heeft geduurd, voordat deze geschiedenis in de openbaarheid kwam. Gomme schrijft hierover: “Stalin trad als grote overwinnaar met Roosevelt en Churchill uit de oorlog tegen de Duitsers. Hij werd daarom door deze twee laatstgenoemden ontzien”. Dat laatste geeft te denken.

Patti Gomme is een Vlaamse onderzoekster die met dit boek het zwijgen heeft willen doorbreken. Ze heeft in haar onderzoek ondervonden dat er nog steeds niet veel algemeen bekend is over deze geschiedenis in Oekraïne. Het is duidelijk dat er gedegen onderzoek is gedaan. Gomme raadpleegde veel literatuur ze haalt ze veel aan van wat Aleksander Solzjenitsyn heeft beschreven in zijn boek De Goelag Archipel. Holodomor is een zeer indringend boek, dat veel informatie geeft over de praktijken van Stalin.

Het is natuurlijk bijzonder om een boek over een gruwelijk periode te beoordelen met vijf sterren. Maar de onverbloemde manier die de auteur hanteert in het beschrijven van de genocide en de uitgebreide informatie die te lezen is, verantwoorden deze beoordeling. De auteur beschrijft in heldere bewoordingen de aanloop van de Holodomor, wat deze heeft betekend en waardoor de gebeurtenissen zo lang ontkend en toegedekt zijn gebleven. Het boek beklijft en geeft inzicht. Een regelrechte aanrader voor de lezer die geïnteresseerd is in de Russische geschiedenis.

Eerder verschenen Metdeneusindeboeken


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.