Turkije op een dood spoor
[Recensie] Zebercet is een 33-jarige zonderling die in een klein provinciestadje in Turkije een hotel uitbaat. Ooit was het een riante familievilla, maar het tij is gekeerd en het fortuin is verdwenen. Hij weet nog precies in welk bed hij geboren werd, maar nu slapen er gasten in. Het leven van Zebercet wordt getekend door regelmaat. Twee keer per jaar gaat hij naar de kleermaker, om de vier weken laat hij zijn haar knippen en een paar keer per week bestijgt hij de voor het gemak zonder onderbroek slapende werkster die alleen even knort wanneer hij in haar borsten bijt. Tot op het moment dat Yusuf Atilgans roman Hotel Moederland begint, dan beslist hij opeens dat hij een nieuwe outfit nodig heeft. Zijn snor kan er ook maar beter meteen af en die werkster, tja, die mag voortaan werken.
Vorig jaar verscheen de vertaling van Yusuf Atilgans fantastische debuut De lanterfanter waarin een jonge dandy doorheen het Istanbul van de jaren 1950 flaneert, zich steendood verveelt en niet in staat is om enige relatie van betekenis aan te gaan. Het was een existentiële roman pur sang. De lanterfanter verscheen in 1959. Veertien jaar later schreef Atilgan een tweede roman, Hotel Moederland, die nu vertaald is en in feite een gelijkaardig verhaal vertelt. Alleen wordt de hoofdrol nu niet gespeeld door een rijke parvenu, maar wel door een naar beneden gevallen verschoppeling. En het vallen houdt niet op.
Veel klasse straalt Zebercets hotel immers niet uit. Het wordt gefrequenteerd door hoeren, handelsreizigers en een militair op rust die wel eens een moordenaar zou kunnen zijn. Wanneer tegen alle verwachtingen in een mysterieuze, bloedmooie dame uit Ankara er de nacht doorbrengt, is Zebercet meteen van de kaart. Hij fantaseert over liefde, erotiek en vooral over haar terugkomst, want de ochtend nadien was ze alweer vertrokken. Als was het een heiligdom bewaart hij de kamer waar ze sliep in de staat waarin zij die verliet. Alleen komt de dame niet terug, en van dan af begint Zebercets ondergang pas echt. Iedere nacht masturbeert hij op de handdoek die de dame achterliet, hij verwaarloost het hotel en sluit het uiteindelijk zelfs. Hij gaat op zoek naar vertier en probeert in de cinema een jongen mee te lokken naar huis.
Yusuf Atilgan, die slechts twee romans en een handvol verhalen schreef, was een Turkse modernist die door gebruik van nieuwe literaire technieken zijn lezers diep in de geest van zijn personages wou laten duiken. Zo ook in Hotel Moederland, waarin het externe vertellersstandpunt stilaan plaats maakt voor dat van Zebercets introspectie. Steeds verwarder wordt de tekst, tot je als lezer samen met Zebercet op een dood spoor belandt.
Misschien wou Atilgan hiermee ook wel iets over Turkije zeggen natuurlijk, want het boek zal wel niet toevallig Hotel Moederland heten. Drie jaar voor het verscheen maakte het leger een einde aan de democratie. Het parlement werd nadien wel opnieuw ingesteld, maar voortaan kregen de militairen een grote vinger in de politiek pap. Het was een harde staatsgreep, een groot verschil met de zachte die vandaag aan de gang is. We zijn benieuwd of Erdogan de boeken van Atilgan al heeft gelezen.
—
Eerder verschenen in De Morgen
