Een perfecte ambassadeur van de bacterie
Meng de anekdotes uit Bill Brysons klassieker Een kleine geschiedenis van bijna alles met de wetenschappelijke onderbouwing van de beste werken van Richard Dawkins voordat hij activistisch atheïst werd, en je hebt een idee van het geweldige I contain multitudes.
[Recensie]Een korte, maar succesvolle wetenschappelijke carrière vormde een perfecte voorbereiding voor zijn echte liefde, zo zegt de pas 34-jarige Brit Ed Yong zelf: wetenschapsjournalistiek. Prikkelende en innovatieve blogs, die meerdere journalistieke prijzen wonnen, vormden de opmaat tot zijn eerste meer conventionele publicatie, het in augustus verschenen I contain multitudes, The microbes within us and a grander view of life. Het is een goed doortimmerd boek geworden, mede door Yongs grondige kennis van het onderwerp en een afwezigheid van hoogdravende claims en wilde speculaties. Het is veel meer een wetenschappelijk werk met een populair sausje dan andersom.
Na de openingshoofdstukken, waarin Yong niet over één nacht ijs gaat om de lezer ervan te doordringen dat microben verschrikkelijk belangrijk, ongekend succesvol en werkelijk alomtegenwoordig zijn, ontspint zich een boeiende levensgeschiedenis van de microben op onze planeet. Hoe ze aan de wieg staan van eukaryote levensvormen zoals wijzelf, hoe pioniers als Van Leeuwenhoek voor het eerst met ze kennismaakten, hoe het Darwinisme in de negentiende eeuw onze negatieve houding ten aanzien van bacteriën heeft bepaald, hoe antibiotica onze samenleving hebben veranderd en hoe we steeds beter begrijpen dat ons microbioom – alle microben in ons lichaam samen – in feite met ons in symbiose leeft.
Een divers microbioom heeft talloze functies
Yong gebruikt verschillende recente inzichten om dat laatste punt te maken en dat behoort tot het meest interessante deel van het boek. Een stabiel en divers microbioom vormt niet alleen een efficiënte barrière voor ‘slechte’ bacteriën, maar helpt ook bij ons metabolisme, scherpt ons immuunsysteem, versterkt de bloed-hersenbarrière, is een belangrijke factor bij groei in onze vroege levensjaren, en bepaalt mede onze neiging tot overgewicht.
Een negatief gevolg daarvan schetst hij ook: onze obsessie ‘schoon’ te willen zijn – en het daarmee samenhangende intensieve gebruik van zeep en ontsmettingsmiddelen – heeft de afgelopen decennia geleid tot een aantoonbaar minder divers microbioom bij inwoners van ontwikkelde landen. Het is nog onduidelijk wat dat betekent, betoogt Yong, maar spreekt er wel zijn zorg over uit: “We have taken cleanliness to mean a world without microbes, without realising the consequences of such a world.”
De microscopische levensvormen hadden zich in Yong geen betere ambassadeur kunnen wensen.
—
Eerder verschenen in C2W
