Grensverleggend moederschap zonder provocatie
Ik moet je iets vertellen, het debuut van Julia Chavanu (pseudoniem van Nicole Ex) is een intiem portret van een moderne vrouw die voor een dilemma komt te staan, als ze zwanger blijkt van haar minnaar. Chavanu’s verbeelding van de moderne vrouw is progressief, grensverleggend, zonder te irriteren of te provoceren. Er zit geen overdreven behoefte naar gerechtigheid meer in zoals bij sommige vrouwen uit vorige generaties, maar een verlangen naar rust.
Het verhaal begint op het moment dat hoofdpersoon Veerle Calou haar afspraak bevestigt met de abortuskliniek. Zij is niet de enige, de kliniek is volgepland, dus ze moet nog twee weken wachten op haar behandeling, Het verhaal volgt Veerle gedurende deze twee weken, van de afspraak tot de ingreep. Het blijken, volstrekt in tegenstelling tot wat ik ervan verwachtte, veertien dagen met verrassend weinig strijd, zelfmedelijden of verwijt. Wat volgt is niet een leven dat je vangt in onzekerheid, angst en eenzaamheid, maar eerder de wereld van Bronzino’s ‘Eleonora van Toledo’, een vrouw waarmee Veerle zichzelf vergelijkt. Veerle is een afstandelijke, ontheemde, rationele vrouw die haar liefdes verbergt voor de buitenwacht. Van begin af aan toont ze zich een zelfbewuste vrouw; direct, onafhankelijk en verstoken van overdreven emoties.
‘Ik moet alleen uiterst kalm de consequenties zien te dragen van een besluit dat ik elf maanden geleden nam. Misschien was het geen formeel besluit, maar dan was het op zijn minst iets wat ik had laten gebeuren. Nee, ik kan dit niet afschuiven op een hogere macht. Er is geen hoge bedoeling, zelfs geen lage bijbedoeling. Mijn situatie heeft gewoon te maken met de eeuwenoude wetten van oorzaak en gevolg, van seks en chemie.’
Deze rationele benadering typeert Veerle als geëmancipeerde vrouw, de werkende moeder. Zij zwelgt niet in zelfmedelijden en legt de verantwoordelijkheid voor al haar daden bij zichzelf.
Haarscheurtjes in onafhankelijkheid
Veerle blikt ook veel op haar vroegere leven terug, waarin zij lange tijd in harmonie leefde met Otis Wagenaar, een minnaar als haar aardse ‘God’. – zo beschrijft zij hem althans op metaforische wijze. Hij is haar ‘Stille Oceaan voorbij het vlaggenschip van mijn gezin’ die met zijn liefde voor haar ervoor zorgt dat zij nog meer van haar gezinsleven kan gaan houden; van haar man Vincent en haar twee zoons, Julius en Rogier. Terwijl we Veerles veertien dagen in chronologische volgorde meebeleven, brokkelt beetje bij beetje haar harmonieuze wereld af.
In eerste instantie lijkt zij het prototype van de moderne vrouw door fulltime te moederen, te werken én ernaast nog een hobby te hebben terwijl ze gedurende dit alles verleidelijk voor de andere sekse blijft. Ongelofelijk maar waar. Maar naarmate het verhaal vordert komen de scheurtjes aan de oppervlakte.
Zonder mannen
Otis laat al gauw niets meer van zich horen zodra Veerle zwanger blijkt. Hij verstopt zich in zijn reis naar New York, voor een opdracht als fotograaf. Verdere, meer psychologische ontworteling volgt als Veerle in oude spullen van haar overleden moeder documenten vindt, die verwijzen naar een intrigerende gelijkenis tussen de moeder en dochter. De appel blijkt niet ver van de boom te zijn gevallen als het gaat om buitenechtelijke relaties en de gevolgen ervan.
‘Ik bestudeer het bidprentje met een afbeelding van een houten Madonna met kind. Ze slaat de ogen ten hemel, terwijl het kind op haar arm in de verte staart. De beschildering is in uitzonderlijke staat, alleen is van Maria de wijsvinger afgebroken, zodat ze niemand meer terechtwijzen kan, niemand de les kan lezen of beschuldigen, maar dat ligt dan ook niet in haar aard.’
Het hoofdthema van dit boek is duidelijk hedendaags moederschap: van de mannen hoeft Veerle niet veel te verwachten. Figuren als Vincent en Otis komen dan ook slechts terloops aan bod. Vincent vooral als succesvolle, optimistische en simpele goedzak en Otis als de belichaming van Veerles emotionele wereld. Vooral de sms’jes die hij haar stuurt, zijn representaties van Veerles gevoelens.
‘Misschien is dit wel het mooiste aan verliefdheid – dat ze je plooibaar maakt, vervult van het verlangen te delen, alle uren van de dag. O.’
Drie generaties feminisme
Terecht wordt de vergelijking door Chavanu met Anna Karenina gemaakt, die zelfmoord pleegt door de druk die een verboden relatie met zich meebrengt. Maar naast Tolstojs Anna Karenina – een vergelijking waarmee ik niets aan de grootsheid van die roman af wil doen – is het verfrissend te lezen hoe gemakkelijk de hedendaagse vrouw vreemdgaat zonder daarbij zichzelf te verliezen. Het contrast karakteriseert wederom Veerle als moderne rationele vrouw tegenover de tot wanhoop gebrachte Anna. Want Veerle is onbedoeld een representant van een derde generatie feministen. Zij is zelfstandig én kwetsbaar; vrij, maar bewust van haar verantwoordelijkheden.
Hoewel het verhaal best langer had mogen zijn – 100 pagina’s is wat weinig voor de thema’s die worden behandeld – verwoordt Chavanu het onzichtbare strakgespannen touw dat aan moderne vrouwen trekt en maakt het vervolgens buigzamer. Waar Veerle in het begin van het boek vervreemd is van buitensporige emoties, laat ze deze op het eind toe en vermindert hiermee de druk op zichzelf. Hiermee opent zij een deur voor de vrouw, zoals Joke Smit dit decennia voor haar onopzettelijk deed met haar artikel ‘het onbehagen bij de vrouw’ (1963). Hierin schreef Smit in eerste instantie ook slechts vanuit haar persoonlijke ervaring, zonder te veroordelen. Zowel Veerle Calou als Smit zijn vrouwen die ieder op hun eigen manier ingaan tegen de tijdgeest, zonder geforceerd een voorbeeld te willen zijn. En dat maakt ze voor mij toch een beetje heldinnen.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
