Vroegchristelijke denkers over het scheppingsverhaal
[Recensie] Christenen geloven volgens het boek In dialoog met de natuur officieel dat er een God bestaat die Schepper is van de aarde, van de wereld, en uit niets iets kan maken. Ze staan daarbij niet ver van de oud-Griekse filosofen, die geloven in een demiurg, een maker, een vakman, die aan de basis staat van het ontstaan van de wereld. Uit deze tijd stammen ook de geschriften van vele van de eerste christenen die zich bogen over het proces van de schepping en hun wens om te weten hoe de wereld in elkaar steekt.
De allereerste generaties christelijke schrijvers zijn de apostolische vaders en de apologeten. Apologetiek is de kunst van het uitleggen van de Bijbel op zo’n manier dat het geloof wordt verdedigd. Zes apologeten worden behandeld in hoofdstuk twee van dit boek. De apostolici beoogden het werk van de apostelen (leerlingen van Jezus) voort te zetten, en zijn dus iets eerder in de tijd te plaatsen. Zij sporen hun lezers aan om goede werken te doen aan de schepping, zoals God ook het goede van de schepping ziet.
Het scheppen van de wereld in zes dagen moet al bij deze apostolische vaders niet letterlijk worden genomen. Ook typeren zou iedere zevende dag nog als een dag van rust. Volgens hen, vermeldt dit boek, heeft God het Woord in de harten van de mensen gelegd en is Jezus in de wereld en de harten van de mensen gekomen. De mens wordt gezien als het hoogtepunt van de schepping. Dat is anders dan hoe er nu tegenaan wordt gekeken (red) omdat door het antropoceen (tijdperk van de mens) de klimaatcrisis is ontstaan, en groene theologen proberen vast te stellen dat nu de aarde gelijke rechten als de mens zou moeten hebben.
Augustinus
De gnostici spelen ook een grote rol in de vroegchristelijke literatuur, vervolgt auteur Ledegang. Het orthodoxe christendom gaat uit van een goede God, de gnostici schrijven de schepping toe aan een lagere, slechte godheid, omdat de wereld ook zonde en verval kent. Hun insteek was vooral teleurstelling in de schepping, maar werd door de meeste kerkvaders vooral als een sekte gezien en ook bestreden.
Kerkvader Augustinus krijgt relatief het grootste deel van de aandacht in dit boek. Hij leefde van 354 tot 430 na Christus, schreef verschillende theologische boeken en richtte zich tegen de ketterij van de Manicheëers. Deze beweerden dat er over het rijk der duisternis een tweede godheid regeert. Volgens hen riep God uit zichzelf de ‘moeder van het leven’ te voorschijn (ook: de grote geest) die door het scheppende woord de mens voortbracht. Deze mens trok ten strijde tegen de duisternis, werd verslagen en stortte in de diepte.
Ook Ambrosius krijgt een eigen hoofdstuk. Hij ziet de wereld als een bol, de meest volmaakte vorm. Basilius behandelt alle dieren die geschapen zijn op een vrijwel biologische manier.
In dialoog met de natuur is uitputtend in zijn beschrijving, en geef een goed overzicht van de gevarieerde manier waarop over de schepping is gedacht in de eerste eeuwen van het Christendom. De variatie is buitengewoon onverwacht, omdat alom het vooroordeel bestaat dat het geloof de big-bang-theorie tegenspreekt, wat dus wel blijkt mee te vallen. Niet alles ligt zo voor de hand. Ook zaken als de rol van vrouwen, sterfelijkheid en racisme worden in dit boek aangestipt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
