Interview
Bronja Hoffschlag
Bronja Hoffschlag
“Waarheid
bestaat niet; er is eigenlijk alleen maar perceptie, interpretatie,
perspectief. Helemaal als het lang geleden is, zoals in mijn boek P.I.D. zijn
de herinneringen van mensen soms totaal verschillend. Hoe betrouwbaar is dat? Als
wij allebei iemand hier zouden beschrijven zou ik bijvoorbeeld zeggen: het was
een lange man, terwijl jij misschien zegt dat hij van normale lengte was. Kijk,
ik ben 1.65m dus voor mij is iemand al gauw heel lang, zeg maar.” Aan het woord
is Bronja Hoffschlag. Een heerlijke Rotterdamse tongval verraadt haar afkomst.
De locatie is een druk café pal naast het station van Rotterdam. We drinken
koffie, veel koffie.
bestaat niet; er is eigenlijk alleen maar perceptie, interpretatie,
perspectief. Helemaal als het lang geleden is, zoals in mijn boek P.I.D. zijn
de herinneringen van mensen soms totaal verschillend. Hoe betrouwbaar is dat? Als
wij allebei iemand hier zouden beschrijven zou ik bijvoorbeeld zeggen: het was
een lange man, terwijl jij misschien zegt dat hij van normale lengte was. Kijk,
ik ben 1.65m dus voor mij is iemand al gauw heel lang, zeg maar.” Aan het woord
is Bronja Hoffschlag. Een heerlijke Rotterdamse tongval verraadt haar afkomst.
De locatie is een druk café pal naast het station van Rotterdam. We drinken
koffie, veel koffie.
“Ik
ben altijd een beetje slow starter ’s morgens. Ik ben een avondmens. Ik heb gewoon
een baan. Ik gebruikte de avonduren en weekenden, soms tot diep in de nacht, om
te schrijven. Ik sliep heel weinig. Heb ik mijn hele leven al zo gedaan. Dan
ben je bezig en dan is het: uurtje erbij, nog een uurtje erbij. Er zit geen rem
op. Op een gegeven moment sliep ik maar 3 uur per nacht. Dat kun je niet
volhouden. Dan moet je het beter gaan doseren. In 2015 kreeg ik de diagnose
fibromyalgie. Sindsdien doe ik standaard
een dag in de week helemaal niks en schrijf ik als ik de volgende dag vroeg op
moet niet meer langer door dan tot een uur of elf. Daar heb ik wel aan moeten
wennen. Vroeger schreef ik alles met de hand. Tegenwoordig gaat dat niet meer.
Nu doe ik alles op de computer, zelfs de eerste versie. Ik heb dan wel de paginateller
uitgezet. Dat wil ik niet weten. Als je met de hand schrijft dan kun je je pen
en papier overal mee naar toe nemen. Hier een stukkie, daar een stukkie doen;
lekker op de bank of in bed, whatever. Als je op de computer schrijft ben je
veroordeeld tot een bureau. Ik kan niet meer effe met mijn kladblok naar buiten
gaan als het mooi weer is. Dat is weleens jammer.”
ben altijd een beetje slow starter ’s morgens. Ik ben een avondmens. Ik heb gewoon
een baan. Ik gebruikte de avonduren en weekenden, soms tot diep in de nacht, om
te schrijven. Ik sliep heel weinig. Heb ik mijn hele leven al zo gedaan. Dan
ben je bezig en dan is het: uurtje erbij, nog een uurtje erbij. Er zit geen rem
op. Op een gegeven moment sliep ik maar 3 uur per nacht. Dat kun je niet
volhouden. Dan moet je het beter gaan doseren. In 2015 kreeg ik de diagnose
fibromyalgie. Sindsdien doe ik standaard
een dag in de week helemaal niks en schrijf ik als ik de volgende dag vroeg op
moet niet meer langer door dan tot een uur of elf. Daar heb ik wel aan moeten
wennen. Vroeger schreef ik alles met de hand. Tegenwoordig gaat dat niet meer.
Nu doe ik alles op de computer, zelfs de eerste versie. Ik heb dan wel de paginateller
uitgezet. Dat wil ik niet weten. Als je met de hand schrijft dan kun je je pen
en papier overal mee naar toe nemen. Hier een stukkie, daar een stukkie doen;
lekker op de bank of in bed, whatever. Als je op de computer schrijft ben je
veroordeeld tot een bureau. Ik kan niet meer effe met mijn kladblok naar buiten
gaan als het mooi weer is. Dat is weleens jammer.”
“Ik
ben nu ruim 15 jaar samen met Bert, mijn man. Ik heb geen kinderwens; en hij
gelukkig ook niet. Ik heb er niks mee; met kinderen. Ja, zeiden sommige mensen,
als je ouder wordt dan gaat je biologische klok tikken en verander je van
gedachten. Nou, ik ben nu 36 en er tikt nog niks! Hahaha. Volgens mij is dat
ding gewoon kapot of doet het niet, hahaha. Ik heb nooit dat als ik in een
kinderwagen kijk dat ik dan denk: oh, dat wil ik ook. Nee. Maar je moet me niet
loslaten in een asiel, want dan neem ik alles mee naar huis. We hebben thuis
allerlei opvangbeesten. Allemaal dieren met een rugzakje. Ik kan gewoon geen
nee zeggen tegen beesten. Als kind nam ik al egels mee naar huis en allerlei
zielige vogels. Nu hebben we honden en katten thuis. Iets zieligs neem ik mee
en lap het op.”
ben nu ruim 15 jaar samen met Bert, mijn man. Ik heb geen kinderwens; en hij
gelukkig ook niet. Ik heb er niks mee; met kinderen. Ja, zeiden sommige mensen,
als je ouder wordt dan gaat je biologische klok tikken en verander je van
gedachten. Nou, ik ben nu 36 en er tikt nog niks! Hahaha. Volgens mij is dat
ding gewoon kapot of doet het niet, hahaha. Ik heb nooit dat als ik in een
kinderwagen kijk dat ik dan denk: oh, dat wil ik ook. Nee. Maar je moet me niet
loslaten in een asiel, want dan neem ik alles mee naar huis. We hebben thuis
allerlei opvangbeesten. Allemaal dieren met een rugzakje. Ik kan gewoon geen
nee zeggen tegen beesten. Als kind nam ik al egels mee naar huis en allerlei
zielige vogels. Nu hebben we honden en katten thuis. Iets zieligs neem ik mee
en lap het op.”
Tussen
het boeken schrijven door kwam er contact met een heavy metal band. Een van de
leden had een boek van haar gelezen en vond de sfeer goed passen bij hun
muziek. Bronja heeft toen enkele muziekteksten voor ze geschreven.
het boeken schrijven door kwam er contact met een heavy metal band. Een van de
leden had een boek van haar gelezen en vond de sfeer goed passen bij hun
muziek. Bronja heeft toen enkele muziekteksten voor ze geschreven.
“Onwijs
leuk om te doen. Ik zat toen zelf niet in een heel fijne periode en dacht
meteen: Oh wat gaaf! Het zijn ontzettend creatieve gasten. Onwijs aardig, no-nonsense;
heerlijk om mee te brainstormen. Voor een fotoshoot van hun elpee waren we een
hele dag en avond in het bos. Ik heb nog nooit zo’n lol gehad, echt waar. Ook
speel ik een rolletje in een videoclip van hen. Bij de opnames was het ijskoud
(januari); stond ik daar in mijn T-shirtje bij de regisseur thuis. Nog een keer
over doen deze take; en nog een keer! En dan gingen we op een krakkemikkige
zolder met verrotte planken wat opnemen. In de vrieskou. Maar het was zo gaaf.”
leuk om te doen. Ik zat toen zelf niet in een heel fijne periode en dacht
meteen: Oh wat gaaf! Het zijn ontzettend creatieve gasten. Onwijs aardig, no-nonsense;
heerlijk om mee te brainstormen. Voor een fotoshoot van hun elpee waren we een
hele dag en avond in het bos. Ik heb nog nooit zo’n lol gehad, echt waar. Ook
speel ik een rolletje in een videoclip van hen. Bij de opnames was het ijskoud
(januari); stond ik daar in mijn T-shirtje bij de regisseur thuis. Nog een keer
over doen deze take; en nog een keer! En dan gingen we op een krakkemikkige
zolder met verrotte planken wat opnemen. In de vrieskou. Maar het was zo gaaf.”
“Ik
hou van vrije geesten. Originaliteit vind ik super belangrijk. En dan maakt het
me eigenlijk niet zo zeer uit wat ze doen. Mooi dat mensen zichzelf durven zijn
zoals ze zijn. Authentiek. Dat mis ik een beetje in het hedendaagse
boekenwereldje. Men kijkt te veel naar wat populair is en commercieel. Opeens
heb je allerlei boeken met “het Meisje” in de titel. Dat verkoopt op dit
moment. Vind ik jammer. Ik mis de nieuwe, innovatieve ideeën van de jaren 60,
de beat generation. Die durfden hun eigen ding te doen en zetten gewoon het
hele land op z’n kop. Zo’n Allen Ginsberg bijvoorbeeld; die moest voor de
rechter komen om een dichtbundel die hij geschreven had! “
hou van vrije geesten. Originaliteit vind ik super belangrijk. En dan maakt het
me eigenlijk niet zo zeer uit wat ze doen. Mooi dat mensen zichzelf durven zijn
zoals ze zijn. Authentiek. Dat mis ik een beetje in het hedendaagse
boekenwereldje. Men kijkt te veel naar wat populair is en commercieel. Opeens
heb je allerlei boeken met “het Meisje” in de titel. Dat verkoopt op dit
moment. Vind ik jammer. Ik mis de nieuwe, innovatieve ideeën van de jaren 60,
de beat generation. Die durfden hun eigen ding te doen en zetten gewoon het
hele land op z’n kop. Zo’n Allen Ginsberg bijvoorbeeld; die moest voor de
rechter komen om een dichtbundel die hij geschreven had! “
[noot
interviewer: Allen Ginsberg(1926-1997) was een Amerikaanse dichter en filosoof
die in 1956 voor de rechter stond nadat zijn dichtbundel “Howl” door de politie
in beslag was genomen. De inhoud van die bundel werd beschouwd als pornografisch
en tegen de wet; sodomie was toen nog strafbaar in Amerika; de rechter sprak
hem uiteindelijk vrij op grond van de vrijheid van meningsuiting]
interviewer: Allen Ginsberg(1926-1997) was een Amerikaanse dichter en filosoof
die in 1956 voor de rechter stond nadat zijn dichtbundel “Howl” door de politie
in beslag was genomen. De inhoud van die bundel werd beschouwd als pornografisch
en tegen de wet; sodomie was toen nog strafbaar in Amerika; de rechter sprak
hem uiteindelijk vrij op grond van de vrijheid van meningsuiting]
“Je
moet maar durven op zo’n moment; ook die uitgever. Kijk, daar hou ik nu van. Als
je naar het huidige klimaat kijkt zie je dat er veel dingen “not done” zijn;
dat had je vroeger minder. Kunst was gewoon kunst. Mensen konden het los
bekijken van moraal. Dat mis ik een beetje tegenwoordig. Het moet allemaal
politiek correct en zo. Ik heb ook weleens een dreigbrief gehad omdat er in
mijn boek een racist was die iets zei wat niet beviel. Ik heb een heel epos
gehad van een meneer uit Urk omdat er een omgekeerd kruis op de kaft staat van
een van mijn boeken. Dat ik een soort Duivels voorbeeld ben voor de jeugd omdat
het in de openbare bibliotheek ligt. My God! Weet je, daar word ik een beetje
moe van. Als je het niet wilt lezen dan lees je het niet. Vrijheid blijheid. Ga
me niet lastigvallen met een heel verhaal waarom ik in strijd ben met de
bijbel. Daar kan ik dus niks mee. Ik ben niet gelovig. Ik vind geloof onwijs
interessant. Ik heb me in alle geloven verdiept, puur omdat ik de verhalen wel
erg mooi vind. Die verhalen zijn in alle geloven wel zo’n beetje hetzelfde.
Maar religie heeft op zich niet zo heel veel met boeken te maken. Het is maar
wat je eruit haalt. Van belerende boeken of schrijvers hou ik niet. Ik wil zelf
graag nadenken; niet al dat voorgekauwde zoals: hij deed dit omdat… etc. Nee,
die omdat wil ik zelf kunnen bedenken.”
moet maar durven op zo’n moment; ook die uitgever. Kijk, daar hou ik nu van. Als
je naar het huidige klimaat kijkt zie je dat er veel dingen “not done” zijn;
dat had je vroeger minder. Kunst was gewoon kunst. Mensen konden het los
bekijken van moraal. Dat mis ik een beetje tegenwoordig. Het moet allemaal
politiek correct en zo. Ik heb ook weleens een dreigbrief gehad omdat er in
mijn boek een racist was die iets zei wat niet beviel. Ik heb een heel epos
gehad van een meneer uit Urk omdat er een omgekeerd kruis op de kaft staat van
een van mijn boeken. Dat ik een soort Duivels voorbeeld ben voor de jeugd omdat
het in de openbare bibliotheek ligt. My God! Weet je, daar word ik een beetje
moe van. Als je het niet wilt lezen dan lees je het niet. Vrijheid blijheid. Ga
me niet lastigvallen met een heel verhaal waarom ik in strijd ben met de
bijbel. Daar kan ik dus niks mee. Ik ben niet gelovig. Ik vind geloof onwijs
interessant. Ik heb me in alle geloven verdiept, puur omdat ik de verhalen wel
erg mooi vind. Die verhalen zijn in alle geloven wel zo’n beetje hetzelfde.
Maar religie heeft op zich niet zo heel veel met boeken te maken. Het is maar
wat je eruit haalt. Van belerende boeken of schrijvers hou ik niet. Ik wil zelf
graag nadenken; niet al dat voorgekauwde zoals: hij deed dit omdat… etc. Nee,
die omdat wil ik zelf kunnen bedenken.”
“In mijn boeken zitten ook allerlei diepere
ideeën, geheime dingetjes en gedachten verborgen. Een uitdaging voor de lezer om
die te vinden. Tot nu toe heeft nog niemand ze allemaal gevonden. Een jaar
geleden kreeg ik een mail van een autistische jongen van 16 die er een aantal
had gevonden. Dat vond ik erg knap. Waauw, ik dacht 16 jaar en je haalt er
zoveel uit waar iedereen overheen leest. Vond ik echt bizar. Hij had op google
gekeken en dat linkte hij dan weer aan dat. Met nummertjes en cijfertjes. Echt
leuk, want dat fact-checking doe ik zelf ook. Ik wil echt weten dat alles
klopt. Als ik schrijf dat mijn hoofdpersoon door de regen loopt, ga ik na of
het op die en die dag inderdaad regende. Ik ga na wat er in de wereld gebeurde
die dag en of dat misschien van invloed zou kunnen zijn op mijn verhaallijn.”
ideeën, geheime dingetjes en gedachten verborgen. Een uitdaging voor de lezer om
die te vinden. Tot nu toe heeft nog niemand ze allemaal gevonden. Een jaar
geleden kreeg ik een mail van een autistische jongen van 16 die er een aantal
had gevonden. Dat vond ik erg knap. Waauw, ik dacht 16 jaar en je haalt er
zoveel uit waar iedereen overheen leest. Vond ik echt bizar. Hij had op google
gekeken en dat linkte hij dan weer aan dat. Met nummertjes en cijfertjes. Echt
leuk, want dat fact-checking doe ik zelf ook. Ik wil echt weten dat alles
klopt. Als ik schrijf dat mijn hoofdpersoon door de regen loopt, ga ik na of
het op die en die dag inderdaad regende. Ik ga na wat er in de wereld gebeurde
die dag en of dat misschien van invloed zou kunnen zijn op mijn verhaallijn.”
Wat
Bronja op een mooie manier bij elkaar heeft gebracht in haar roman “P.I.D.”
zijn de levens van Charles Manson en zijn volgelingen en dat van Paul
McCartney. Eind jaren 60 waren daar lijntjes die Bronja fijntjes aangestipte:
Bronja op een mooie manier bij elkaar heeft gebracht in haar roman “P.I.D.”
zijn de levens van Charles Manson en zijn volgelingen en dat van Paul
McCartney. Eind jaren 60 waren daar lijntjes die Bronja fijntjes aangestipte:
“Charles
Manson was toen hij in 1967 uit de gevangenis kwam, een aardige en behulpzame
man die allerlei mensen om zich heen verzamelde die, net als hij, overal buiten
vielen. Ik heb diverse mensen gesproken die hem in die tijd van dichtbij hebben
meegemaakt. Die zeiden allemaal hetzelfde. Natuurlijk verzamelde hij die dames
om hem heen [noot interviewer: zie het boek “De meisjes” van Emma Cline dat over
die dames rondom Manson gaat], maar ook een kleinere groep mannen. Ze vonden
aansluiting bij elkaar. Iedereen zoekt een plaats waar ze zich thuis voelen.
Als je dat nu helemaal nergens vindt, zoals Tom in mijn boek P.I.D., niet bij
je leeftijdsgenoten niet bij je ouders, dan blijft er zo weinig over. Als je
dat dan vindt bij een totale vreemdeling schept dat een band. Met dat soort
mensen voel ik zelf ook compassie, sympathie. Je moet altijd verder kijken dan
de oppervlakte, de buitenkant. Vanbinnen kan een heel mooi mens zitten. Het is
gewoon een heel harde maatschappij geworden waarin we nu leven. Geen fijne
wereld om alleen in te zijn. Zo hard en oordelend. Ook op social media zie je
hoe hard mensen oordelen en op elkaar inhakken. Ik kan dat soms effe niet
aanzien. Waarom doen mensen dat? Ik snap dat niet. In de jaren van de
flower-power was dat anders. Toen accepteerden de mensen elkaar meer. De mensen
stonden open voor nieuwe ideeën en was het ‘anders –zijn’ niet per definitie
slecht, maar was ok. Toen ik zelf op school zat, had ik weinig aansluiting. Ik
was anders; ik las boeken en zij waren bezig met barbies. Op de lagere school
werd ik ook gepest. Als enig kind voel je je dan weleens alleen. Ik raakte een
beetje in een isolement. Ik ontdekte toen de muziek uit de jaren 60 en die vond
ik zo geweldig. Maar ja, toen was ik 12 zeg maar. De mensen die ook van die
muziek hielden, waren 30-40. Toch werden die mensen mijn vrienden. Die hadden
dezelfde boeken gelezen als ik en hielden van dezelfde muziek. Met die mensen
kon ik praten. Dat leeftijdsverschil merkte je helemaal niet. Dat heb ik in
mijn boek P.I.D. laten terugkomen bij Syd en Beth. Dat vond ik een mooi gegeven.
Vriendschap is belangrijk.”
Manson was toen hij in 1967 uit de gevangenis kwam, een aardige en behulpzame
man die allerlei mensen om zich heen verzamelde die, net als hij, overal buiten
vielen. Ik heb diverse mensen gesproken die hem in die tijd van dichtbij hebben
meegemaakt. Die zeiden allemaal hetzelfde. Natuurlijk verzamelde hij die dames
om hem heen [noot interviewer: zie het boek “De meisjes” van Emma Cline dat over
die dames rondom Manson gaat], maar ook een kleinere groep mannen. Ze vonden
aansluiting bij elkaar. Iedereen zoekt een plaats waar ze zich thuis voelen.
Als je dat nu helemaal nergens vindt, zoals Tom in mijn boek P.I.D., niet bij
je leeftijdsgenoten niet bij je ouders, dan blijft er zo weinig over. Als je
dat dan vindt bij een totale vreemdeling schept dat een band. Met dat soort
mensen voel ik zelf ook compassie, sympathie. Je moet altijd verder kijken dan
de oppervlakte, de buitenkant. Vanbinnen kan een heel mooi mens zitten. Het is
gewoon een heel harde maatschappij geworden waarin we nu leven. Geen fijne
wereld om alleen in te zijn. Zo hard en oordelend. Ook op social media zie je
hoe hard mensen oordelen en op elkaar inhakken. Ik kan dat soms effe niet
aanzien. Waarom doen mensen dat? Ik snap dat niet. In de jaren van de
flower-power was dat anders. Toen accepteerden de mensen elkaar meer. De mensen
stonden open voor nieuwe ideeën en was het ‘anders –zijn’ niet per definitie
slecht, maar was ok. Toen ik zelf op school zat, had ik weinig aansluiting. Ik
was anders; ik las boeken en zij waren bezig met barbies. Op de lagere school
werd ik ook gepest. Als enig kind voel je je dan weleens alleen. Ik raakte een
beetje in een isolement. Ik ontdekte toen de muziek uit de jaren 60 en die vond
ik zo geweldig. Maar ja, toen was ik 12 zeg maar. De mensen die ook van die
muziek hielden, waren 30-40. Toch werden die mensen mijn vrienden. Die hadden
dezelfde boeken gelezen als ik en hielden van dezelfde muziek. Met die mensen
kon ik praten. Dat leeftijdsverschil merkte je helemaal niet. Dat heb ik in
mijn boek P.I.D. laten terugkomen bij Syd en Beth. Dat vond ik een mooi gegeven.
Vriendschap is belangrijk.”
Een
bijzondere ontmoeting met een bijzondere vrouw. Niet een die past in hokjes,
maar die apart is en daarvoor uit durft te komen. Een originele, vrije geest
die houdt van haar onafhankelijkheid; die haar eigen keuzes wil maken. Gevolg
daarvan is onder meer dat ze haar boeken in eigen beheer uitgeeft. Stuk voor stuk
bijzondere boeken. Ik had er al twee (de Dode Kamer en P.I.D.), maar heb meteen
die andere twee gekocht (de Skinner Methode en Snuff). Momenteel is ze bezig
met het derde en laatste deel van de Skinnerdrieluik. Ik kijk er naar uit.
bijzondere ontmoeting met een bijzondere vrouw. Niet een die past in hokjes,
maar die apart is en daarvoor uit durft te komen. Een originele, vrije geest
die houdt van haar onafhankelijkheid; die haar eigen keuzes wil maken. Gevolg
daarvan is onder meer dat ze haar boeken in eigen beheer uitgeeft. Stuk voor stuk
bijzondere boeken. Ik had er al twee (de Dode Kamer en P.I.D.), maar heb meteen
die andere twee gekocht (de Skinner Methode en Snuff). Momenteel is ze bezig
met het derde en laatste deel van de Skinnerdrieluik. Ik kijk er naar uit.
Dank
je wel voor dit interview, Bronja, en voor je prachtige boeken.
je wel voor dit interview, Bronja, en voor je prachtige boeken.
Roelant
de By – onze vliegende reporter
de By – onze vliegende reporter
Eerder verschenen op Perfecte Buren.
