"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

In veel huizen wordt gerouwd

Woensdag, 22 juli, 2020

Geschreven door: Reinold Vugs
Artikel door: Roeland Dobbelaer

Spaanse griep en de parallellen met corona

[Recensie] “’’t Verdient aanbeveling om den mond zoveel mogelijk gesloten te houden en te ademen door de neus. Indien men met iemand spreekt, laat men dan op eenige afstand van elkaar staan.’ Het beste is ook zo min mogelijk handen te geven.  ‘Wascht verder dikwijls uwe handen, het liefst met zeep, doch bij dezen zeepnood met zand, vette klei of pijpaarde in de vorm van kunstzeep […] Wandel liever in de frissche buitenlucht dan plaats te nemen in een volle tram. In dien niet noodzakelijk, vermijdt dan de verzamelplaatsten van menschen.’” Als het ouderwetse taalgebruik en de vreemdsoortige zeepjes er niet hadden gestaan zou menigeen deze tekst nu bezien als een oproep van de overheid rond de recente coronacrisis. Opmerkelijk is dat bijna alle adviezen van de overheid in 2020 ook in 1918 golden: houd afstaan, vermijd bijeenkomsten, was je handen. Alleen het hoesten in de elleboog ontbrak honderd jaar geleden, dat is een nieuwe vondst blijkbaar. De tekst was in 1918 te lezen in de Emmer Courant en wordt geciteerd in het interessante en recent herdrukte boekje uit 2002 van mijn vriend Reinold Vugs: In veel huizen wordt gerouwd, de Spaanse griep in Nederland. In het boek veel historische en medische informatie over het ontstaan van de griep en hoe het uiteindelijk ook huishield in ons land. Boeiende lectuur in dit coronatijdperk.

De Nederlandse regering was destijds veel minder in charge als nu met de corona. Je zou denken dat Rutte c.s. veel hebben geleerd van hoe het toen misging. De aanpak van de Nederlandse regering in de periode 1918-1920 zou je het beste kunnen vergelijken met de Zweedse aanpak van het coronavirus afgelopen maanden. De Nederlandse regering van toen liet het op zijn beloop, er was nauwelijks beleid, nauwelijks richtlijnen, als er een regio een grote uitbraak was werden er extra artsen gestuurd, en dat was het wel zo’n beetje. Vugs concludeert: “De nationale overheid vindt dat er eigenlijk niet zoveel loos is en ook de bevolking blijft merkwaardig kalm onder de dreiging van de Spaanse griep.”

Vugs laat zien dat elke gemeente het voor zich moest oplossen zodat het beleid bijvoorbeeld in de drie grote steden nogal verschilde. In Rotterdam werden de scholen veel langer opengehouden dan in Amsterdam met alle gevolgen van dien, er waren meer Rotterdamse Spaanse griep doden dan Amsterdamse.
De Spaanse Griep eiste destijds veel meer slachtoffers dan de corona tot nu toe. Meer dan 30.000 doden waren er in Nederland te betreuren op een bevolking van toen circa zes en een half miljoen mensen. Anders dan bij corona werd geen enkele leeftijdsgroep gespaard, hele gezinnen werden weggerukt. Maar ook anders dan met corona herstelden mensen die het overleefden weer snel van deze griep. In 1920 was de griep in Nederland en ook in de rest van de wereld uitgewoed en verdween deze net zo onverwacht als ze was gekomen.

Ondanks het gebrek aan beleid deed Nederland het helemaal niet zo slecht in vergelijking met andere landen, zoals buurland België. In België waren ruim zes keer zoveel doden te betreuren, meer dan 200.000. Dat had niet zozeer te maken met het feit dat de Belgen nog minder een beleid voerden dan in Nederland, maar eerder met het feit dat land in oorlog was. De Eerste Wereldoorlog liep op zijn eind en door alle troepenverplaatsingen in combinatie met een verzwakte bevolking na vier jaar oorlog ging de ziekte razendsnel het land door en kon zo harder toeslaan dan in Nederland.

Boekenkrant

Deed de Nederlandse regering dan helemaal niets? Nee, donderdag 28 november 1918 werd tot nationale biddag uitgeroepen: “De nood der tijden, die zich ook in ons land zoozeer doet gevoelen, dringt in het bijzonder tot verootmoediging en tot het inroepen van Gods hulp.” Als de tweede Corona golf hier mocht toeslaan kan onze minister-president dat ook nog overwegen.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur: