"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

In zee gaat niets verloren

Woensdag, 18 maart, 2015

Geschreven door: L.H. Wiener
Artikel door: Johan Bordewijk

Boekstaving voor de familie

Aan de vooravond van zijn zeventigste verjaardag gaat L.H. Wiener in zijn nieuwe boek In zee gaat niets verloren op zoek naar zijn familiegeschiedenis. Omdat hij joods is, loopt een groot deel daarvan letterlijk dood in de Tweede Wereldoorlog; weinig verwanten hebben die tijd overleefd. Een belangrijke rol in het familieverleden is weggelegd voor tante Loes, wier portret op de omslag van het boek staat.

[Van deze roman verscheen een voorpublicatie op Athenaeum.nl]

Tante Loes, eigenlijk oudtante Louise, zat ondergedoken in Artis en heeft na de oorlog gebroken met de vader van Wiener, ook een van de overlevers. Waarom dat was, is altijd onbekend gebleven. Dat is het startpunt van de zoektocht. Het boek bevat niet alleen een verslag van de bevindingen, maar beschrijft ook – in logboekstijl – een zeiltocht langs de Nederlandse en Belgische kust. Tevens gaat het over de demente poes die mee is op de boot. Daarnaast haalt Wiener herinneringen op aan zijn gokverslaafde vader, zijn eigen loopbaan als leraar en zijn schrijverschap.

‘Echt gebeurd is geen excuus’

In zee gaat niets verloren is daardoor vooral een samenraapsel van allerlei kleine gebeurtenissen en herinneringen. In veel zit een verhaal, maar niets werkt Wiener uit. Het enige wat die fragmenten bindt is dat het echte gebeurtenissen zijn uit zijn eigen leven en familiegeschiedenis. De door Wiener instemmend geciteerde uitspraak van Reve ‘Echt gebeurd is geen excuus’ is ook van toepassing op dit boek. Het zou mooi geweest was als hij het uitgetild had boven het particuliere, boven het niveau van ‘een aardige boekstaving voor de familie’. Daar zijn voldoende aanknopingspunten voor. Het onderduiken in Artis, de leugens van zijn vader die hem het leven redden, of de toevalligheden die tot het bestaan van de schrijver hebben geleid: allemaal zaadjes die maar niet willen ontkiemen.

Boekenkrant

‘Het bestaan is een uniek toeval, dat wel zo godskolere toevallig is dat je bijna zou denken dat toeval niet bestaat.’

Uiteindelijk brengt Wiener wel een aantal verhaallijnen samen en komt hij via onderzoek in archieven dichtbij een oplossing van het raadsel van tante Loes. Pas dan, helemaal aan het eind, krijgt het boek diepte.

De stijl van Wiener helpt intussen niet om het boek toegankelijk te maken, want die is nogal droog. De zeilavonturen worden geboekstaafd als een logboek: ‘dit gedaan, en toen dat gedaan.’ Enzovoort. Misschien past dit nog wel bij het onderwerp, maar ook de rest leest bijna als een bijna ambtelijk geschreven, zakelijk verslag.

‘En indien mij in dit verband dierracisme zou worden verweten omdat ik katten met nazi’s vergelijk, dan houd ik staande dat deze metafoor volmaakt gerechtvaardigd is.’

In zee gaat niets verloren is wellicht voor direct betrokkenen als familie en vrienden interessant, maar ik vrees dat een groter publiek in deze Wiener minder van zijn gading zal vinden.

Boeken van deze Auteur:

In zee gaat niets verloren

Shanghai Massage

Dierenverhalen

De verering van Quirina T.