"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Is dit een mens

Woensdag, 18 november, 2020

Geschreven door: Primo Levi
Artikel door: Lalagè

Indrukwekkend verslag uit de eerste hand

[Recensie] Van januari 1944 tot januari 1945 zat de Italiaanse Joodse Primo Levi in een werkkamp bij Auschwitz. Het jaar erop heeft hij zijn herinneringen aan die tijd opgeschreven. Hij heeft dan al veel nagedacht over de gebeurtenissen in het kamp en wat je daaruit kunt concluderen over de menselijke aard. De titel Is dit een mens laat dat al zien: dit slaat zowel op de Duitsers die het voor het zeggen hadden in het kamp als op degenen die er als slaven werkten. Mensen werden er letterlijk gedood, maar ook figuurlijk, door alles af te pakken en niet te voorzien in hun basisbehoeftes. Het was verboden om iets te bezitten, maar om te overleven moesten ze hun kleding, gamel (eetblik) en lepel altijd bij zich houden. Bovendien was het noodzakelijk om extra voedsel en gebruiksvoorwerpen te ‘organiseren’, anders redde je het gewoonweg niet. Het werk was loodzwaar en de winters ijskoud. Een talenknobbel of bepaalde beroepen konden het verschil tussen leven en dood betekenen.

Dit boek is vooral een beschrijving van hoe het eraan toe ging in het kamp en hoe mensen reageren op zulke extreme omstandigheden. Ik kan me amper voorstellen hoe het geweest moet zijn: de kou, de honger, de jeuk, de pijn en de angst. Meermalen ziet Primo dat hij door toeval overleeft en dat een kampgenoot sterft. De mannen gaan in de overlevingsstand en proberen niet na te denken over wat er gebeurt en al helemaal niet aan hun vroegere leven. Emoties worden amper expliciet beschreven, maar zijn zeer goed voelbaar tussen de regels door. Frida Vogels heeft het goed vertaald uit het Italiaans. Er zijn wel lange zinnen bij, die soms niet goed lopen, maar meestal moet ik ze dan een paar keer lezen om te snappen hoe ze in elkaar steken. Er komt ook kampjargon bij, dat niet altijd wordt toegelicht. Wel zijn ervoetnoten waarin informatie staat die na de eerste publicatie van dit boek aan het licht is gekomen. 

Inmiddels is er veel bekend over wat er gebeurde in concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit jaar vieren we dat die 75 jaar geleden afliep. Er zijn steeds minder mensen die het zelf meemaakten. Dit indrukwekkende verslag uit de eerste hand kan gelezen blijven worden, in de hoop dat we ervan leren.

Boekenkrant

Eerder verschenen op Lalagè leest

Boeken van deze Auteur:

Is dit een mens & Het respijt

Het respijt