Eigenzinnig ontwerp van Berlage op De Hoge Veluwe
[Recensie] Wie het over het Jachthuis Sint Hubertus heeft, denkt aan Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Het jachthuis is dé trots van dit gebied waar natuur en kunst op een bijzondere manier samenkomen. Het park heeft met deze uitgave de handen ineengeslagen met uitgeverij WBOOKS om een aantrekkelijk uitziend en handzaam boek te publiceren over de eyecatcher van het park, het jachthuis van het echtpaar Kröller-Müller. Naast een uitgebreide beschrijving van Berlage’s enige Gesamtkunstwerk geeft het boekje ook informatie over de andere monumenten en gebouwen op het terrein van De Hoge Veluwe.
Het boekje is opgebouwd uit korte paragrafen tekst die elk een apart onderwerp belichten dat verband houdt met het jachthuis, de Kröller-Müllers en De Hoge Veluwe. Het boekje is geweldig geïllustreerd en het is dan ook een genot om als liefhebber van Berlages stijl pagina na pagina detailafbeeldingen te bewonderen van zijn meesterwerk. Naast een zeer uitgebreide bouw- en kunsthistorische bespreking van het jachthuis, waarbij kamer na kamer het hele huis de revue passeert, is er ook aandacht voor de geschiedenis van het park De Hoge Veluwe en het echtpaar dat opdracht gaf tot de aanleg ervan en de bouw van het buitenverblijf. Tevens worden de belangrijkste architecten en kunstenaars belicht die een bijdrage aan de monumenten in het park hebben geleverd.
Anton Kröller (1862-1941) en Helene Müller (1869-1939) leerden elkaar kennen toen Anton aan het werk ging bij de Duitse firma van de vader van Helene. Al snel werd Anton verantwoordelijk voor de Nederlandse tak van het bedrijf en in 1888 trouwde het stel. In hetzelfde jaar stierf Helene’s vader waardoor Anton de leiding kreeg over het bedrijf. Hij bouwde het vervolgens uit tot een multinational en verdiende een fortuin in de scheepvaart en handel in erts. In 1909 begon Anton stukken grond te kopen op de Veluwe, om die in 1921 samen te voegen tot een landgoed; De Hooge Veluwe.
Begin 1915 kreeg Hendrik Petrus Berlage (1856-1934) vermoedelijk de opdracht het buitenverblijf te bouwen. Hij krijgt hierbij aanvankelijk de vrije hand om zowel de buitenkant als het interieur van de woning te ontwerpen. Het gehele pand moet in de filosofie van Berlage door middel van symmetrie een volmaakte harmonie uitstralen. Aan het eind van de bouw ontstaat er wrevel tussen Berlage en Helene Kröller-Müller, die er uiteindelijk toe leidt dat Berlage ontslag neemt. Een andere bekende architect, Henry van de Velde (1863-1957), voltooide het gebouw uiteindelijk naar Helene’s wens.
Het jachthuis is een prachtig voorbeeld van Berlages visie op architectuur. Hij was wars van opsmuk, gebruikte het liefst sobere baksteen als bouwmateriaal, en wilde dat de constructie van het bouwwerk zichtbaar bleef in het uiteindelijke ontwerp. Het gebouw is een bijzondere verschijning, en dat komt voornamelijk door de hoge toren die uitkijkt over het park. Helene bewonderde hier graag het landgoed onder het genot van een kopje thee. Berlage ontwierp alles aan het pand, van de hondenverblijven tegenover het eigenlijke huis, tot het tafelzilver in de eveneens door hem ontworpen buffetkasten en van de grandioze vijver waaraan het jachthuis kwam te liggen tot aan de kleerhangers in de linnenkast.
Naast het bijzondere jachthuis is er in het boekje ook aandacht voor de andere monumenten op het landgoed. Naast Berlage lieten John Rädecker, Joseph Mendes da Costa, Henry van de Velde en Alexander Kropholler er allemaal hun sporen na. Zo ontwierp Rädecker het reliëf Het Stenen Gewei, dat Helene op de plek liet plaatsen waar zij een beeldentuin wilde aanleggen. Van de Velde en Mendes da Costa zorgden voor de Zuid-Afrikaanse connectie. De eerste ontwierp de President Steynbank, vernoemd naar de laatste president van de Boerenrepubliek Oranje-Vrijstaat. Mendes da Costa tekende voor het majestueuze standbeeld van de Boerengeneraal Christiaan de Wet, dat uitkijkt over de Gelderse hei als was het de Afrikaanse savanne. Van de Velde ontwierp de Oriëntatietafel, dichtbij de Keermuren, die ooit de fundamenten van Helene’s Grote Museum moesten vormen. Kropholler ontwierp voor het personeel de vijf dienstwoningen die op het landgoed een plaats kregen.
Alles bij elkaar is deze uitgave over het Jachthuis Sint Hubertus en de bezienswaardigheden op De Hoge Veluwe een prachtig overzicht geworden van de vele bijzonderheden die het park voor de bezoeker in petto heeft. De vele mooie afbeeldingen en de bondige teksten zorgen daarbij in goed evenwicht voor een heldere introductie in het jachthuis en zijn vroegere bewoners, het echtpaar Kröller-Müller.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
