Wonderlijk
Jacques Brel, een leven. Dat is de titel van de enige biografie over de Franse chansonnier die door de familie Brel wordt erkend. De Franse schrijver Olivier Todd schreef hem al in 1984 en gek genoeg is hij vorig jaar pas vertaald en enigszins geactualiseerd.
[Recensie] Nu heb ik veel op met het Franse lied. Ik ken veel nummers van Brel maar gek genoeg wist ik praktisch niets van de man zelf. Met goed 400 pagina’s moest dat goed komen. Bovendien staan er achterin nuttige bijlagen over Brel en de filmmuziek, Brel en de Franse dichtkunst, de bibliotheek van Brel, een discografie, een filmografie en een bibliografie.
Het mooie van dit boek is dat je vlak op de huid van Brel zit. De auteur kreeg toegang tot het privé-archief van de zanger en sprak met familieleden, vrienden en collega’s. Alle verhalen zijn nog vers, Brel overleed in 1978.
Zijn levensloop zou ik vooral uit het boek zelf halen, dat hoef ik niet helemaal na te vertellen. Wat ik niet wist, was dat Brel een behoorlijk gecompliceerd man was. Hij trouwde met Thérèse Michielsen of ‘Miche’ maar was haar ontrouw. Openlijk zelfs. Die vrouw verdient onderhand een standbeeld voor wat ze te verduren heeft gekregen, maar ze heeft de keuze gemaakt om bij Brel te blijven. Ze kregen drie dochters en het is ook niet mals wat Brel over hen zegt en hoe hij ze behandelt.
Om te zingen en op te treden vertrekt Brel naar Frankrijk en het is prachtig om te lezen hoe hij daar voet aan de grond probeert te krijgen. Leuk weetje, hij gaat er in zee met de directeur van een theater, tevens artistiek directeur bij Philips Jacques Canetti, de broer van Elias die in 1981 de Nobelprijs voor Literatuur zou krijgen. Maar het is sappelen in Parijs. Hij staat af te wassen met Charles Aznavour om wat geld te verdienen en hij treedt op, niet altijd met succes;
“Een recensent van France-Soir herinnert hem eraan dat er nog treinen rijden naar Brussel.”
Uiteindelijk krijgt hij succes en dat leidt tot een uitputtend leven. Hij rookt en drinkt onmatig en heeft verschillende relaties. Het is een leven met ups en downs:
“In hun hotelkamers verstoppen de vrienden zich vaak in kasten… De bende van Brel vindt het leuk om wc-rollen af te wikkelen en met roomtaarten te smijten, zoals in stomme films. Gérard, Jean en de anderen en zelfs ‘diehard’ Jojo vinden dat Jacques soms een ‘beetje te ver’ gaat… Hij heeft ook zijn ‘down-momenten’, zoals zijn vrienden het noemen. Dan zit hij in zijn zetel in zijn loge te jammeren. ‘Ik ga ermee kappen…Ik heb aan alles schijt. Wat een rotleven! Ik heb het moeilijk.'”
Uiteindelijk zou hij ook stoppen met zingen en legt hij zich toe op zijn andere passies. Hij gaat acteren en regisseren. Ook haalt hij zijn vliegbrevet en wil hij gaan zeilen. Dat doet hij ook en hij zeilt hij de wereld over met zijn vriendin Maddly Bamy én zijn dochter France. Zijn vrouw Miche blijft achter. Hij krijgt longkanker en vestigt zich uiteindelijk met Maddly op Hiva Oa, een eiland in de Stille Oceaan. Daar wordt hij ook begraven, op een paar passen van de Franse schilder Paul Gauguin.
Het is een wat wonderlijk boek. Ik wilde meer weten over Brel en dat is zeker gelukt, het boek staat bomvol informatie. De artiest is mij nog steeds dierbaar, over de mens heb ik niet een heel rooskleurig beeld gekregen. Dat wil zeggen, voor zijn familie was hij moeilijk, voor zijn vrienden zeer genereus.
Waarom is het dan een wonderlijk boek? Dat heeft te maken met de schrijfstijl. Die is soms erg van de hak-op-de-tak en soms onbegrijpelijk. Als het gaat over wat zijn vrienden van hem denken wordt in een tussenzin opeens gezegd dat hij in een café in Luik een advocaat genaamd Grafé ontmoet. Vervolgens gaan we weer terug naar zijn vrienden en meneer Grafé duikt pas summier een kleine 100 pagina’s later op. Ik snapte niets van die tussenzin. Als het gaat om het doel van de jeugdbeweging waar Brel actief was volgt ineens de zin.
“Deze ‘deontologie’ zou kunnen afglijden naar een Belgisch ‘pétainisme’…”
Ik moest hem even opzoeken. Zo staan er talloze vreemde zinnen en wendingen in het boek (iemand breekt “deze keer definitief tijdelijk” met Brel op blz. 78. Ook knap). Ik spreek Frans maar voor degenen die dat niet doen is het onhandig dat de talloze nuttige en mooie liedteksten nergens vertaald worden.
Er is dus wel iets af te dingen op het boek maar het laat onverlet dat ik toch geboeid heb zitten lezen door de talloze details over het bewogen leven van een groot zanger.
—
Eerder verschenen op Quis leget haec?
