Grenzeloze liefde van vader voor kind
De eerste zin
“Ineens staat ie voor m’n neus; ‘k viel bijna achterover van ’t verschot.”
Recensie
Omdat Victor Vanheule vier jaar na WO I nog steeds de oude niet is en omdat hij een dochter heeft bij een getrouwde vrouw en dat alleen maar voor problemen kan zorgen, stuurt zijn moeder hem naar Amerika. Hij kan er met een nieuwe lei beginnen, is haar redenering, het verleden achter zich laten. En dus scheept Victor, de bruut met het hart op de goede plek die we nog kennen uit eerder week van Jan Vantoortelboom in het begin van Jagersmaan in Antwerpen in richting New York. Alleen komt hij op het schip in slechte compagnie terecht, waardoor hij ter hoogte van Ierland in zee belandt en de opdracht krijgt zich in te zetten voor de Ierse onafhankelijkheid.
Met Jagersmaan heeft Vantoortelboom een nieuwe, grimmige episode toegevoegd aan zijn gestaag groeiende oeuvre. Grimmig aangezien Victor in een oorlog terechtkomt die de zijne niet is, maar waarin hij toch partij moet kiezen tussen het brute geweld van het IRA en de geleidelijke overgang naar reële onafhankelijkheid van de Vrijstaat. In een oorlog bestaat neutraliteit niet.
“Soms voel ik me als een koe: ik herkauw m’n leven,” zegt Victors in de Westhoek achtergebleven moeder. Vantoortelboom laat haar verhaal over het verleden afwisselen met het noodgedwongen aan de toekomst overgeleverde van Victor. Het is een tegenstelling die wondergoed werkt en die op het einde van de roman ingenieus omgedraaid wordt. En zo bevat Jagersmaan wel meer interessante en relevante tegenstellingen, tussen het rijke, gecultiveerde West-Vlaamse land bijvoorbeeld en de schrale Ierse bodem die niet veel meer dan een paar knollen en schapen voortbrengt.
Maar hét grote thema van Jagersmaan is ongetwijfeld de grenzeloze liefde van een vader voor zijn kind. Nadat de vader van de tien jaar oude Kitty door terroristen gedood is, ontfermt Victor zich over het kind. Het meisje doet hem immers aan zijn eigen dochter Anna denken, die achtergebleven is in Elverdinge. Samen met haar begint hij aan een hopeloze tocht doorheen het verscheurde Ierland, omdat hem een baan beloofd is in Dublin en hij daar een nieuwe leven in de anonimiteit hoopt te kunnen leiden, maar misschien nog wel meest van al omdat hij Kitty een toekomst wil schenken. Wie het donkere universum van Vantoortelboom kent, weet dat ook dit geen happy end wordt.
—
3 vragen aan Jan Vantoortelboom
Victor kennen we uit je debuut De verzonken jongen. Waarom keerde je naar hem terug?
Vantoortelboom: “Victor bleef me tot vervelens toe achtervolgen. Ook in Meester Mitraillette was hij aanwezig, eerst als afstandelijke vriend en daarna als redder in nood van het hoofdpersonage David Verbocht. Ik heb hem drie romans lang meegenomen omdat zijn personage dat van me eiste. Hij is een samensmelting van mijn beide grootvaders, de een oud, sterk en stil, altijd in een bruinleren zetel in de hoek van de kamer zittend, met een mes en een vliegenmepper naast zich, en de ander behept met een “streak of madness”. Die laatste heb ik nooit gekend omdat hij zich verhangen heeft in het jaar dat ik geboren ben. Ik geloof niet dat daar een oorzakelijk verband voor bestaat trouwens (lacht). Victor verhangt zich aan het eind van De verzonken jongen ook, dan is hij al zesentachtig. Ik voel dat ik zelfs na Jagersmaan nog niet van hem af ben. Dat gevoel weerspiegelt zich ook in het einde van de roman: hij is nog altijd niet thuis.”
Je moet kiezen voor het leven wanneer je leeft, zegt een van de personages. Doet een schrijver dat ook, of sluit hij er zich van af?
Vantoortelboom: “Ik leef in twee werelden, de mijne en die van mijn boeken, en de ene is al boeiender dan de andere. Het raakvlak van die twee heeft een permeabele wand. Woede, onmacht, verwondering en verdriet sijpelen door maar wel strikt richting fictie. Misschien zou ik mijn gedachten en fantasieën wel eens echt willen uitleven, al zou dat neerkomen op eenzame opsluiting. En dat is de schrijverswereld natuurlijk ook, een talige constructie in het geheim van het eigen hoofd, wat ze best ook blijft.”
In het Ierland van na WO I kon je niet neutraal zijn. Welke kant zou jij gekozen hebben?
Vantoortelboom: “De kant die een mens zowel op politiek vlak als in een burgeroorlog kiest is sterk afhankelijk van zijn leeftijd, situatie en ervaring. Als ik een jonge, door de Paasopstand en de loopgravenoorlog getraumatiseerde Ierse veteraan met weinig geld op zak was geweest, dan had ik wellicht niet voor de Vrijstaat gekozen, maar voor de ‘instant gratification’ van de hardliners van het IRA. Als oudere en ervaren Ierse schoolmeester met een gezin zou ik kiezen voor de meer intelligente langetermijnoplossing van de Vrijstaat.”
—
Eerder gepubliceerd in Knack Focus
