De heilige stad door de eeuwen heen
[Recensie] Een heilige stad met vaak onheilige geschiedenis. Hoofdstuk 2 van Jeruzalem, Jeroesjalajiem, Al-Quds laat daar in een historisch overzicht iets van zien. Maar wie écht wil weten hoe de geschiedenis van Jeruzalem moet het boek van Montefiore Jeruzalem lezen al is het natuurlijk niet eerlijk om een bijdrage in een boek met een omvangrijk boek te vergelijken.
Het boek Jeruzalem, Jeroesjalajiem, Al-Quds heeft een kritische ondertoon. Dat komt bijvoorbeeld naar voren in hoofdstuk 3 dat Jeruzalem ten tijde van koning Salomo beschrijft. Irene Zwiep, hoogleraar Hebreeuws en Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam, schildert een genuanceerd maar ander beeld van Salomo dan uit de bijbel naar voren komt, al verzwijgt de bijbel ook niet de schaduwkanten van deze koning. In deze bijdrage komt ook de visie van Zwiep op de bijbel naar voren: “Die voorkeur voor het eigen gelijk boven historische waarheidsvinding maakt de Hebreewse Bijbel een lastige partner bij het reconstrueren van de geschiedenis van het Nabije Oosten”, pagina 45.
In hoofdstuk 4 Jeruzalem na de ballingschap wordt geconcludeerd “… dat de verwoeste stad invloedrijker was dan de gebouwde stad”, pagina 60. Toen Jeruzalem in 586 viel door de belegering van Nebukadnezar van Babel, werden stad en tempel verwoest en werd de elite van het Joodse volk in ballingschap weggevoerd. Juist in deze periode van ontheemding en vervreemding werd de basis voor de Joodse bijbel gelegd.
Het boek Jeruzalem, Jeroesjalajiem, Al-Quds bevat een katern met prachtige illustraties van het historische Jeruzalem van uiteenlopende aard die met elkaar iets laten zien van de religieuze betekenis van deze stad.
In hoofdstuk 7 Stad van pracht en glorie wordt door Jürgen Zangenberg, hoogleraar geschiedenis en cultuur van het antieke jodendom en vroege christendom in Leiden, stilgestaan bij de bouwactiviteiten van koning Herodes. Interessant is de beschrijving van Jeruzalem en de tempel, en de topografische achtergrond: de ligging op verschillende heuvels. Zangenberg stelt vast: “Ten tijde van Herodes beleefde Jeruzalem het hoogtepunt van een zeer vruchtbare symbiose tussen hellenistische en inheemse joodse tradities”, pagina 149.
In een ander hoofdstuk is er speciale aandacht voor de betekenis van Jeruzalem in de islam. Voor deze religie staat de stad op de derde plaats, na Mekka en Medina.
Ook is er een hoofdstuk aan de periode van de kruistochten gewijd. Andere hoofdstukken zijn meer voor specifiek geïnteresseerden van belang zoals een bijdrage gewijd aan een illustratie over Jeruzalem in het boek Wrake van Jeruzalem, van Jacob van Maerlant; een hoofdstuk over zogenaamde sacri monti in Italië, steden die naar het voorbeeld van Jeruzalem zijn gebouwd; een beschouwing over de memoires van een Palestijnse ambtenaar ten tijde van het Britse bestuur.
Het laatste hoofdstuk gaat over de recente geschiedenis van Jeruzalem en Judit Naeff, universitair docent cultuur van het Midden-Oosten in Leiden, stelt aan het eind van haar bijdrage vast dat het joodse archeologische perspectief op Jeruzalem een zekere eenzijdigheid heeft en ten koste gaat van islamitische en christelijke Palestijnen.
Deze bundel bevat lezenswaardige bijdragen waarin fragmenten uit de boeiende geschiedenis van Jeruzalem naar voren komen, kent prachtige illustraties maar heeft ook enkele hoofdstukken die niet voor iedereen van direct belang zijn en waarin de samenstellers wellicht meer relevante keuzen hadden kunnen maken.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
